Wie lijdt er nu meer: mens of machine?

De oogst van 2023 is voor veel agrarisch ondernemers de moeilijkste in misschien wel vijftig jaar. De alsmaar verbeterende mechanisatie zorgt ervoor dat onder bijna alle omstandigheden gewerkt kan worden, maar de chauffeur blijft cruciaal. Juist daar treedt nu zware slijtage op, zo ziet Boerenbusiness-marktanalist Niels van der Boom.

Wanneer mijn vrouw en ik zaterdagavond laat naar huis rijden van een etentje met vrienden komen we een rooier tegen die er zojuist een hoekje knolselderij heeft uitgepeuterd. Terwijl wij hebben genoten van een wildstoof met seizoensgroentes moet ik denken aan het feit hoeveel moeite het kost om diezelfde groentes uit de grond te krijgen.

Onder deze oogstomstandigheden hebben machines zwaar te lijden. Machines die vastrijden en steeds weer moeten worden losgetrokken. Rupsbanden zijn niet aan te slepen en kunstgrepen worden uitgehaald om de gewassen maar te kunnen rooien. Daarbij sneuvelt er ook weleens wat. Maar de slijtage aan de mensen die de machines moeten bedienen is net zo groot of misschien nog wel groter.

Niet lullen maar poetsen
Passend bij dit verhaal is een situatie waarover ik hoorde bij een loonbedrijf in het zuidwesten. De bedrijfsoprichter reed zelf mee met een rooimachine van zeven uur 's ochtends tot acht uur 's avonds. Dat betekent dus om uiterlijk zes uur op het bedrijf en niet voor tien uur thuis. Detail: deze beste man is inmiddels 77. Het tekent de agrarische sector. Niet lullen maar poetsen, zeggen ze waar ik vandaan kom.

Dergelijke scenario's vinden overal plaats. Zeker in het loonwerk is het altijd gas geven in de piekperiodes. Een paar weken lange dagen maken en dan tijd om tot rust te komen. Maar die lange dagen houden bij veel bedrijven nu al drie maanden aan. Zelfs de grootste machinefreak vindt het dan wel eens mooi geweest. Zeker wanneer je er iedere gang af moet om de machine schoon te steken, een reparatie uit te voeren of de boel los te trekken.

Chronisch personeelstekort
Waar de industrie met goed georganiseerde ploegendiensten, tijdschema's, tijd-voor-tijdregelingen en bonussen werkt, is dat in de agrarische sector een heikel punt. Als bedrijfseigenaar heb je misschien het vooruitzicht van (hopelijk) een flinke factuur en tevreden klanten, al is dat eerste niet altijd het geval. Maar wat motiveert je als medewerker om zoveel van jezelf te eisen? Niet voor niets kampt de agrarische sector al jaren met een chronisch personeelstekort. Een tekort dat de laatste vijf jaar alsmaar nijpender wordt en voor nog veel uitdagingen gaat zorgen. Je kunt nog zoveel trekkers en rooiers kopen, land bij huren en schuren bouwen, maar zonder de juiste mensen op de juiste plek gaat het niet.

Ook bij de mensen die nog wel met groot plezier in de landbouw werken merk je een mentaliteitsverschil ten opzichte van vijf of tien jaar geleden en dat is niet zo vreemd. Het thuisfront vindt het fijn wanneer vader of moeder ook eens thuis te zien is, zelfs al is het midden in het seizoen, en zo denken steeds meer mensen erover. Volstrekt logisch, maar het maakt de puzzel voor de werkgever er wel nog lastiger door.

Robots
Over tien jaar kan de eerder genoemde loonwerker niet meer terugvallen op zijn vader van 77, of een uiterst ervaren medewerker die inmiddels met pensioen is. De chauffeurs die dan het werk moeten verrichten zitten anders in de wedstrijd en zijn anders opgevoed. Komt er een tijd waarin de gewassen niet gerooid worden omdat er simpelweg geen mensen zijn? Wie zal het zeggen. Met robotisering wordt de sector een vette worst voorgehouden – waar veel start-ups miljoenen mee binnenharken – maar in de praktijk zie ik op de meeste fronten nog nauwelijks verandering. Dat kan hard gaan, maar ploeteren in de modder om aardappelen, wortels of bieten uit de grond te krijgen blijft nog wel even mensenwerk, is mijn idee. Mensen waar je zuinig op moet zijn en die niet te veel moeten slijten.

Niels van der Boom

Niels van der Boom is senior marktspecialist akkerbouwgewassen bij DCA Market Intelligence. Hij maakt vooral analyses en marktupdates over de aardappelmarkt. In columns deelt hij zijn scherpe blik op de akkerbouwsector en technologie.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.