Koester je loonwerker nu het nog kan

Het aantal stoppers in de agrarische loonwerksector blijft gestaag doorlopen. Daarmee ontstaat regionaal soms een capaciteitstekort waarvan met name de melkveehouder dit seizoen de gevolgen kan gaan merken. Koester daarom je loonwerker. Dat hij altijd voor je klaarstaat, is geen vanzelfsprekendheid meer.

Ik ben de eerste die toegeeft dat de kop boven dit artikel wat dramatisch is, maar u leest het nu wel. En daar ben ik heel blij om. Ik leg graag uit waarom. Graag wil ik een lans breken voor de loonwerker. Een zeer actueel onderwerp dit seizoen.

Twee nieuwsfeiten gaven de aanzet voor dit opiniestuk. Allereerst dit artikel uit een Iers agrarisch vakblad. Daarin wordt gesproken over een serieus tekort aan loonwerkers op het eiland. De laatste paar jaar zijn ruim vijftig agrarisch loonwerkers gestopt. Voor zo'n relatief klein land is dat veel. Daarom wordt een tekort verwacht aan beschikbare loonwerkcapaciteit voor maaien, harken en hakselen om maar wat te noemen.

Veel stoppers
Het andere feitje is een conversatie die ik met een grote machinefabrikant had. Zij bouwen en verkopen hooibouwmachines en zien steeds meer grote loonwerkbedrijven afhaken die voornamelijk actief zijn in de (melk)veehouderijsector. Naar verluidt wordt het in sommige delen van Oost-Nederland en Friesland spannend of alle melkveehouders op tijd worden bediend zodra de eerste snede gras zich aandient. De laatste jaren zijn behoorlijk wat loonwerkers gestopt, afgeschaald of hebben ze een andere richting genomen. Dat neemt een hap uit de beschikbare capaciteit, want het zijn juist de grote, professionele bedrijven die er de brui aan geven.

Exacte cijfers over het aantal (agrarisch) loonbedrijven zijn niet makkelijke te vinden en wisselen nogal eens. Het getal 3.000 komt veel terug, maar ook 2.000. Brancheorganisatie Cumela heeft naar eigen zeggen (jaarverslag 2022) 1.923 leden. Wie nog wat verder in de historie gaat spitten komt cijfers tegen die een golfbeweging door de decennia heen laten zien onder loonbedrijven. Het aantal boeren met loonwerkactiviteiten is nog veel groter. Volgens CBS-cijfers over 2023 hebben ruim 6.000 van de 50.900 landbouwbedrijven loonwerk als nevenactiviteit.

Professionele loonwerker stopt
Zoals eerder genoemd zijn het – voor mijn gevoel althans – opvallend vaak de grote en professionele ondernemers die besluiten het agrarisch loonwerk vaarwel te zeggen. Daardoor moeten boeren noodgedwongen op zoek naar een andere partij om het werk uit te laten voeren. Dat biedt kansen zou je zeggen, maar een gebrek aan tijd en vooral aan personeel limiteert de mogelijkheden.

Het onderwerp personeel is, samen met de onzekerheid in de melkveehouderij, toch wel het meest gehoorde argument. Bedrijven hebben weliswaar de tarieven noodgedwongen opgeschroefd, het valt nog altijd niet mee om een goede boterham te verdienen. Zeker niet met loon- en machinekosten die alsmaar stijgen. Juist dat zijn twee cruciale factoren in de kostprijs voor een loonwerker. Een boer die investeert in dure grond ziet zijn investering gestaagd in waarde toenemen, terwijl op de alsmaar duurdere mechanisatie fors wordt afgeschreven. Het is niet voor niets dat operationele lease onder loonbedrijven veel populairder is dan bij boeren.

Waardering
De 'olifant in de kamer' die we hiermee nog niet hebben besproken is de mentaliteit jegens de loonwerker. Nog te vaak wordt de loonwerker als probleemoplosser gezien. Hij of zij mag komen opdraven als de aardappelen met de eigen rooier niet meer geoogst kunnen worden of wanneer het gras snel in de kuil moet als het gaat regenen. Boeren die gewend zijn om regelmatig te switchen, om zo de kosten laag te houden, kunnen bij een loonwerkerstekort bedrogen uitkomen. Een paar minuten pauze voor een bakje koffie met koek is een kleine moeite maar een groot gebaar.

De afname van het aantal loonbedrijven zet waarschijnlijk gestaag door in de komende jaren. Ongetwijfeld zijn er ook weer starters die de handschoen oppakken, maar het gevaar van een capaciteitstekort blijft in sommige regio's. Grote akkerbouwers of melkveehouders voeren in de regel meer werkzaamheden in eigen beheer uit, maar ook zij vissen in dezelfde krappe personeelsvijver. Koester daarom je loonwerker nu het nog kan.

Niels van der Boom

Niels van der Boom is senior marktspecialist akkerbouwgewassen bij DCA Market Intelligence. Hij maakt vooral analyses en marktupdates over de aardappelmarkt. In columns deelt hij zijn scherpe blik op de akkerbouwsector en technologie.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.