Meer middel in consumptie- dan zetmeelaardappelen

Deze trend sluit nauw aan bij eerder onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), waaruit bleek dat landbouwbedrijven al jaren werken aan middelenreductie door strengere regelgeving, verbeterde teelttechnieken en de opmars van geïntegreerde gewasbescherming (IPM). Ook het feit dat middelen worden verboden heeft hierin een aandeel.

De grootste daling vindt plaats bij middelen tegen schimmel- en bacterieziekten. Het gebruik daalde van 2,19 miljoen kilo in 2012 naar 1,66 miljoen kilo in 2024 (-24%). Ook onkruidbestrijding en loofdoding lieten een neerwaartse lijn zien, van 1,25 miljoen kilo naar ruim 1,05 miljoen kilo.

Deze trend ondersteunt de praktijk waarin telers gerichter spuiten en in toenemende mate technieken toepassen zoals precisielandbouw, strategische gewasrotatie en mechanische onkruidbestrijding. Het CBS onderschreef deze ontwikkelingen al eerder als belangrijke motor achter de structurele afname.

Dosering per hectare daalt scherp
Niet alleen de totale hoeveelheid neemt af, ook de dosering per hectare laat een dalende lijn zien. Voor alle werkzame stoffen samen daalde de gemiddelde inzet van 8,0 kilo per hectare in 2012 naar 5,6 kilo per hectare in 2024. Dat wijst erop dat middelen efficiënter worden toegepast en dat telers minder intensieve schema's gebruiken. Bij schimmelbestrijding liep de dosering zelfs terug van 6,1 kilo per hectare naar 3,7 kilo per hectare, een afname van ruim 39%.

Het totale teeltoppervlak bleef in de periode 2012-2024 vrijwel stabiel rond de 690.000-720.000 hectare. De afname van het middelengebruik kan dus niet worden verklaard door een kleiner landbouwareaal, maar daadwerkelijk door veranderde teeltpraktijken en strenger gewasbeschermingsbeleid.

Aardappelen en uien
In consumptieaardappelen is over een langere periode gerekend ook sprake van een dalend gebruik aan gewasbeschermingsmiddelen. Toch zijn vorig jaar meer middelen ingezet om ziekten en plagen te bestrijden dan in 2020, zo blijkt uit de cijfers. Dat laatste is te verklaren uit het feit dat het weer een hele belangrijke rol heeft in de mate waarin middelen moeten worden ingezet om ziekten als phytophthora onder de knie te houden.

Opvallend daarbij is dat in de consumptieaardappelteelt meer middelen zijn ingezet dan in de zetmeelaardappelteelt. Het middelengebruik in de consumptieaardappelteelt steeg van 7,8 kilo in 2020 naar 9,6 kilo vorig jaar. In zetmeelaardappelen daalde de inzet van 11,6 kilo in 2020 naar 7,8 kilo in 2024. De zetmeelaardappelteler spoot volgens de cijfers van vorig jaar minder tegen phytophthora en ook minder tegen onkruid dan de collega met consumptieaardappelen.

Mancozeb
Het verbod op mancozeb heeft de benodigde hoeveelheid kilo's in de bestrijding van phytophthora in de zetmeelaardappelteelt fors doen dalen. Van mancozeb werd jaarlijks zo'n 7,5 tot 9,5 kilo gebruikt. Vorig jaar was propamocarb het hoofdbestanddeel, afgewisseld met fluazinam en nog negen andere middelen. In de consumptieaardappelteelt is vooral meer propamocarb gebruikt.

In de zaaiuien is ondanks weerverschillen een verdergaande daling gerealiseerd. In 2012 werd nog 19,4 kilo per hectare aan werkzame stof ingezet, vorig jaar bleef dit beperkt tot 6,2 kilo. Het middelengebruik is in die periode dus met twee derde verminderd. De daling is vooral gerealiseerd in de schimmelbestrijding, het gebruik tegen onkruid en kiemremming is met een derde gedaald.

NAV is tevreden over dalende trend
De Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV) is tevreden over de dalende trend van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zoals die blijkt uit het onderzoek van het CBS over 2024. "Zoals ook het CBS opmerkt was 2024 een zeer nat jaar en daarmee waren de omstandigheden erg gunstig voor schimmels. We zien dat in de aardappelen het fungicidegebruik (middelen tegen schimmels) relatief hoog is voor de bestrijding van de agressieve aardappelziekte phytophthora. De bestrijding van deze ziekte is zowel in biologische als in gangbare teelt wettelijk verplicht. Vergeleken met 2016, wat ook een nat jaar was, is het gebruik lager. "

De NAV merkt daarbij op dat kilo's actieve stof niet de juiste manier is om gebruik en milieu-impact van gewasbeschermingsmiddelen te meten, omdat groene middelen juist vaak meer kilo's of meer toepassingen vereisen. "Door alleen kilo's actieve stof te meten wordt de vergroening niet zichtbaar in de cijfers." De vakbond is blij met de toenemende aandacht voor versnelling van de toelating van groene middelen, ook in het Europees Parlement.