Eindelijk financieren bedrijven in de eurozone zich vaker buiten de banken om. Goed nieuws voor de Europese Centrale Bank, maar het voor de economie cruciale mkb-sector betaalt daar waarschijnlijk een prijs voor.
Het eerste gebeurt overduidelijk niet. In de eurozone spaart men juist meer nu de rente laag is. Een verklaring daarvoor is dat velen bang zijn voor de toekomst en denken ‘ook al levert het niets op, ik zorg wel voor een buffer’. Zo bezien zorgt het ECB-beleid precies voor het tegenovergestelde van wat het beoogt: bij elke niet stap omlaag met de rente worden velen in de eurozone banger want als de situatie niet zo ernstig was, zou de ECB de rente niet verder verlagen, redeneren ze.
Voor het tweede is, afgezien van het feit dat de huishoudens en bedrijven moeten willen lenen, de rol van de banken cruciaal. Voor het bedrijfsleven geldt dat de vraag naar leningen van daaruit groot is. In de eurozone financieren bedrijven zich doorgaans via banken. Van de tien afgesloten financieringsovereenkomsten tussen 2002 en 2008 waren zeven bankleningen, blijkt uit een onderzoek van de ECB. Ter vergelijking: in de Verenigde Staten ging het om vier leningen op tien financieringsovereenkomsten in dezelfde periode.
Als gevolg van de crisis is het aandeel niet-bancaire leningen in de bedrijfsfinanciering in de eurozone echter behoorlijk toegenomen. Tegenwoordig verloopt de helft van alle financieringen via andere partijen dan banken. Daarbij valt te denken aan pensioenfondsen en andere alternatieve manieren van financiering.
Voor een deel vond die verschuiving plaats doordat banken, geconfronteerd met strengere regels en gedwongen door de toezichthouder, minder snel een leningaanvraag goedkeurden. Aangezien bedrijven zich echter wel moeten financieren, gingen ze op zoek naar alternatieven voor bankleningen.
Wel is het zo dat die verschuiving van bankleningen naar andere vormen van financiering helemaal voor de rekening van grote bedrijven komt. Die zijn namelijk in staat zich op eigen kracht te financieren op de kapitaalmarkt door obligaties uit te geven bijvoorbeeld, wat de afgelopen tijd aantrekkelijker werd dankzij de almaar dalende rentes. Als het dan tegelijkertijd lastiger is een lening los te krijgen bij een bank, is het rekensommetje al snel gemaakt.
Ook zijn grote bedrijven interessanter voor bijvoorbeeld pensioenfondsen. Die hebben vaak redelijk snel relevante informatie over grote bedrijven in tegenstelling tot kleinere bedrijven. Ook is de omvang van het te lenen bedrag van belang: hoe kleiner het bedrag des te hoger, relatief gezien, de kosten zijn voor de geldverstrekker.
Het bovenstaande betekent dat het mkb gewoon zoals altijd aangewezen blijft op banken voor zijn financieringsbehoefte.
Vanuit de ECB bezien is de omschreven ontwikkeling op financieringsgebied in de eurozone goed nieuws. De kans neemt namelijk toe dat de gewenste vonk van het ECB-beleid nu wel overslaat nu grotere bedrijven minder afhankelijk zijn van bankfinanciering. De lagere ECB-rente werkt nu namelijk sneller door, via kapitaalmarkten. Ook is het bedrijfsleven daarmee minder kwetsbaar voor eventuele nieuwe problemen bij de banken in de eurozone.
Het bovenstaande kan evenwel slecht nieuws voor de talloze kleine bedrijven in de eurozone zijn. Het gevaar bestaat namelijk dat ze een hogere rente moeten betalen dan het geval zou zijn als grote bedrijven zich niet in toenemende mate buiten de banken om zouden financieren. Immers, door die verschuiving naar de kapitaalmarktfinanciering verliezen banken een belangrijke bron van winst. En dat gemis moet ergens goedgemaakt worden uiteraard. Dat kan betekenen dat de rente die kleinere bedrijven moeten betalen om geld te lenen daardoor hoger ligt dan wat die anders zou zijn geweest.