De Fed heeft woensdag 14 juni besloten om de officiële rente in de Verenigde Staten voor de tweede keer dit jaar te verhogen. De rente staat daarmee momenteel op 1,25 procent. De bank zei daarnaast dat zij plannen heeft om de rente dit jaar nogmaals te verhogen.
Ook in 2018 en 2019 wil de Fed de rente 3 keer per jaar verhogen. Het is echter nog maar de vraag of het wel zo'n vaart zal lopen.
De Phillips-curve
De reden voor de Fed om de rente te verhogen én om de plannen voor de rente in de toekomst niet te wijzigen, is het vertrouwen in een oude, statistische vastgestelde relatie die economen de Phillips-curve noemen. Die curve zegt dat een krappe arbeidsmarkt voor inflatie zorgt, omdat wanneer de arbeid schaars wordt, de prijs daarvan (de lonen) stijgen. Dat betekent dat bedrijven hun productiekosten zien stijgen en die doorberekenen aan de eindafnemer. Dat zorgt voor een stijgende inflatie.
Het probleem is dat de Amerikaanse arbeidsmarkt, met een werkloosheidspercentage van 4,3 procent, al enige tijd behoorlijk krap lijkt (4,6 procent is de grens tussen een normale en krappe arbeidsmarkt). Echter, de inflatie is de afgelopen tijd wel significant gedaald. De geldontwaarding bedroeg in februari nog 2,7 procent, maar dat is inmiddels gedaald naar 1,9 procent. Dat is wel weer iets te laag voor de Fed.
Het bovenstaande betekent dat het werkloosheidscijfer in de VS onjuist is (werkloosheid is in werkelijkheid hoger, dan wat uit de statistieken blijkt) of de genoemde relatie is tegenwoordig niet meer zo sterk als vroeger. Voor beide opties is wel iets te zeggen.
Verborgen werkloosheid
Er zijn veel Amerikanen die feitelijk werkloos zijn, maar niet als zodanig worden gerekend. Dat komt door de definitie van het woord "werkloos". Je moet dan namelijk meteen beschikbaar zijn voor werk, meer dan 12 uur per week kunnen werken en in de afgelopen weken vaak gesolliciteerd hebben. Daarnaast zijn er mensen die een parttimebaan hebben, maar eigenlijk fulltime zouden willen werken.
Zouden we die "verborgen" cijfers meetellen, dan komt de daadwerkelijke werkloosheid op ongeveer 10 procent uit. Het is dan ook niet raar dat de inflatiedruk vanuit de arbeidsmarkt nauwelijks waar te nemen is.
Aan de andere kant zou het ook niets verbazen als de Phillips-curve niet meer zo sterk is als vroeger. Globalisering kan de relatie tussen werkloosheid en inflatie behoorlijk verstoord hebben. Dat veel banen in de VS een laag loon hebben, past ook goed in dit straatje. De combinatie van het lage loon en de hoge werkloosheid betekent dat de lonen niet verder hoeven te stijgen. Immers, wie om meer geld vraag, kan gemakkelijk vervangen worden.
De lage werkloosheid hoeft tegenwoordig ook niet tot loonstijgingen te leiden. Dit omdat werknemers weten dat wanneer de arbeid te duur wordt, banen verplaatst kunnen worden naar andere locaties op de wereld. Dat constant gevaar zorgt ervoor dat de looneisen gematigd worden.
Vraagtekens
Wat de verklaring ook mag zijn, het zorgt in ieder geval voor vraagtekens bij de belofte van de Fed om de rente dit jaar nog eens te verhogen. En om dat in 2018 nog een 3 keer te herhalen.
Mocht duidelijk worden dat de werkloosheid veel hoger is, dan zou dat enerzijds betekenen dat de economie er minder goed uitziet en anderzijds dat de inflatiedruk voorlopig uitblijft. In zo'n omgeving passen geen nieuwe renteverhogingen.
Als de lonen de komende maanden niet harder gaan stijgen, terwijl de werkloosheid laag blijft of verder zakt, dan kan dat vertrouwen in de relatie "lage werkloosheid betekent stijgende inflatie" binnen de Fed weleens afbrokkelen. Zeker wanneer de Fed een nieuwe voorzitter krijgt. Janet Yellen (huidige voorzitter) is arbeidseconome en gelooft heilig in de Phillips-curve. Ook in dit scenario zouden renteverhogingen maar vreemd zijn.
De markt heeft inderdaad zijn twijfels. Hoewel de Fed onderstreepte om de rente dit jaar nog een keer te verhogen, acht de markt die kans minder dan 50 procent. De komende tijd moet duidelijk worden wie er gelijk heeft.
Rentes onder druk
Dit alles kan er in de komende maanden voor zorgen dat de Amerikaanse rentes onder neerwaartse druk komen te staan. Ook kan de dollar zwakker worden (EUR/USD komt dan onder opwaartse druk). Dat laatste zal geen extreme vormen aannemen, omdat er vanuit de eurozone geen aanleidingen zijn voor een sterkere euro.
De Europese Centrale Bank houdt haar rentebeleid voorlopig zeer ruim en nieuwe problemen, bijvoorbeeld met Griekenland of Italië, kunnen zomaar weer de kop opsteken. Lage rentes in de eurozone met een iets sterkere euro zouden het zomerscenario kunnen worden op de Europese markten.