Catch-22 voor de Fed en de ECB

Centrale banken zoals de Fed of de Europese Centrale bank (ECB) zijn bezig met het minder ruim maken van hun monetaire beleid. Zo heeft de ECB de omvang van haar quantitative easing inmiddels teruggeschroefd van 80 miljard euro per maand naar 30 miljard per maand en is het de bedoeling dat de bank er eind dit jaar helemaal mee zal stoppen.

In loop van 2019 wil de bank vervolgens beginnen met het verhogen van de officiële rente. Haar zusterinstelling in de VS, de Fed, is daar al mee bezig. De rente is al meermaals verhoogd en dé vraag voor dit jaar is of de centrale bank het belangrijkste rentetarief in de VS nog twee keer of nog drie keer zal opkrikken. In 2019 blijft ze ermee doorgaan, net als in 2020.

Crisis voorbij
Dat de centrale banken na jaren van almaar ruimer maken van het monetaire beleid nu de andere kant op roeien, is vrij logisch. De crisis ligt achter ons, het recessiegevaar is klein en het gevaar van deflatie is weggëebd. Daar hoort simpelweg een ander, minder ruim en dus meer normaal, monetair beleid bij.

Een andere belangrijke reden voor normalisatie van het beleid, is dat de centrale bankiers heel goed weten dat het niet de vraag is óf er in de toekomst weer een periode van lage economische groei c.q. een recessie zal optreden, maar wannéér. Op- en neergang is de natuurlijke beweging van een economie.

Onconventionele middelen
Zou zo’n periode van legere groei optreden terwijl de officiële rentes op 0 procent (ECB) of historisch bezien niet ver daarvandaan liggen (Fed), dan hebben die instellingen een groot probleem. Zij kunnen dan namelijk niet of nauwelijks de economische neergang counteren met renteverlagingen.

Het enige wat ze zouden kunnen inzetten, is quantitative easing opnieuw van stal halen (dit is de reden waarom ik verwacht dat de onconventionele monetaire middelen voortaan standaard in elke monetaire gereedschapskist zullen liggen, zoals onlangs uitvoerig omschreven in het magazine van IEX Profs).

Quantitative easing
Het zou me echter niet verbazen als dat veel meer tegenstand oproept dan de quantitative easing ingezet in de laatste crisis. In de eerste plaats omdat quantitative easing bij de diepste recessie in bijna een eeuw heel wat anders is dan quantitative easing inzetten bij een periode van lagere groei. De recessie van 2008 en 2009 was de langste en diepste sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog.

In de tweede plaats is er het feit dat velen nu weten dat er ook vele en behoorlijke negatieve effecten van dat beleid zijn, zoals voor spaarders en gepensioneerden.

Catch-22
De centrale banken zullen die confrontatie willen voorkomen en een periode van lagere economische groei met renteverlagingen te lijf willen gaan. En dus de rentes nu de zon schijnt, voldoende verhogen. Alleen is dat makkelijker gezegd dan gedaan.

De ECB en de Fed hebben te maken met een Catch-22 situatie: ze moeten hun rentes wel verhogen om bij een volgende neergang munitie te hebben te stimuleren maar het probleem is dat die renteverhogingen an sich zo’n neergang kunnen veroorzaken nog voordat de rentes zodanig hoog zijn dan ze noemenswaardige ruimte hebben om te stimuleren.

Vergeet namelijk niet dat de wereldeconomie al ruim een decennium te maken heeft met (zo goed als) 0 procent rentestanden. Dat betekent onder meer dat die gewend is geraakt te hangen aan een stevige monetaire infuus en niemand, centrale bankiers incluis, weet hoe die zal reageren als dat infuus wordt weggehaald.   

Voorzichtigheid
Met het bovenstaande in het achterhoofd zou het niet verbazen als de centrale bankiers aan beide kanten van de oceaan zeer voorzichtig de rentes gaan verhogen ofwel dat het proces van beleidsnormalisatie jaren gaat duren.

Neem de ECB: de eerste maatregel die we kunnen scharen onder het kopje ‘onconventioneel’ was het bepalen dat de commerciële banken zich onbeperkt kunnen financieren tegen de ECB-rente. Van een genormaliseerd monetair beleid in de eurozone kunnen we dan ook pas spreken als ook die maatregel teruggedraaid wordt.

Langdurige normalisatie
Het vermoeden is dat wie ook Mario Draghi eind 2019 opvolgt als de nieuwe president van de ECB, de helft van zijn termijn van 8 jaar bezig zal zijn met die normalisatie. En dus dat dat proces, in het meest gunstige geval, lees als er tussentijds geen recessiegevaar zou opdoemen, tot medio volgend decennium zal duren. De officiële rentes van zowel de ECB als de Fed zullen daarbij op een aanmerkelijk lager niveau pieken dan voor de standen van voor de crisis en vanaf zeg 2020 weer omlaag zullen gaan. 

Structureel lagere rentes dan in het verleden en nog meer activistische centrale banken. Dat zijn zaken die iedere ondernemer in zijn achterhoofd moet houden als hij weer eens op het punt staat een lening af te sluiten en daarbij nadenkt voor welke rentetermijn te gaan.