Boerenbusiness Landbouwcongres
'Duurzame bedrijven presteren financieel beter'
Doorgaans zijn droge jaren voor akkerbouwers positieve jaren als het om het inkomen gaat. Voor de melkveehouderij is het tegenovergestelde waar. Het jaar 2018 vormt een uitzondering op de regel. Dat blijkt uit de cijfers die Wageningen Economic Research tijdens het Nationaal Economisch Landbouwcongres op 18 december presenteerde.
De verschillende typen agrarische bedrijven zien hun arbeidsinkomsten per onbetaalde arbeidsjaareenheid (AJE) in 2018 dalen. Een bedrijf telt gemiddeld 1,4 AJE, waardoor het bedrag met 1,4 vermenigvuldigd wordt. Ondanks dat over gemiddeldes wordt gesproken, is de spreiding enorm: van -€10.000 tot ruim €100.000 per AJE.
Droogte beïnvloedt inkomens
Gemiddeld neemt het inkomen bijna €30.000 af. De droogte speelt overal een grote rol; zo zien melkveehouders hun voerkosten fors toenemen. In de regel kunnen akkerbouwers profiteren van hoge vrije marktprijzen. Die manifesteren zich dit jaar wel, maar van profiteren is echter weinig sprake.
Linda de Bie (Wageningen Economic Research) gaf tijdens het Nationaal Economisch Landbouwcongres tekst en uitleg bij de cijfers. Het jaar 2017 was, afgezien van de akkerbouwsector, een topjaar voor de Nederlandse landbouwsector. De inkomens lagen historisch hoog; op een niveau dat sinds 1995 niet meer is vertoond. Echter, dit jaar daalt het inkomen in alle sectoren.
Niet profiteren van droogte
Aan de hand van historische gegevens schetst De Bie het effect van de droogte. In het jaar 2006, ook een droog jaar, nam het inkomen van de akkerbouwsector met zo'n 100% toe, ten opzichte van het gemiddelde inkomen in de omliggende 4 jaren. Ook in de jaren 2003 en 1983 maakte deze sector een forse uitschieter. Het jaar 1976 springt er nog steeds fors bovenuit, want toen lag het inkomen 140% hoger.
Voor melkveehouders ligt dat anders. Droge jaren zijn per definitie slecht nieuws, vanwege de gebrekkige voervoorziening. De inkomensdaling in deze sector varieert, afhankelijk van het droge jaar, tussen de 10% en 30% wanneer een vergelijking wordt gemaakt met de 4 omliggende jaren.
Ook de grondsoort is bepalend voor het inkomen. Het inkomensverschil van melkveehouders bedraagt €17.000, tussen zandgrond en kleigrond of veenweidegrond. Gemiddeld bedraagt dit inkomensverschil circa €5.000 per AJE.
Enorme verschillen
Bij de akkerbouwers zijn de verschillen nog veel groter. Dit jaar raamt Wageningen Economich Research het inkomen per AJE op bijna €80.000 als het bedrijf zich in het noordelijk en centraal kleigebied bevindt. Een akkerbouwer in het zuidwestelijk kleigebied moet het doen met €3.000. Met €22.000 per AJE zitten de Veenkoloniën, het noordelijk zandgebied en de oostelijk, centraal en zuidelijk gelegen zandgebieden daartussen.
Aan deze verschillen liggen meerdere oorzaken ten grondslag; zoals de mogelijkheid tot beregenen. Daarnaast is ook het bouwplan van belang. Akkerbouwers hebben het meest kunnen profiteren van de uienprijs, die steeg met 110%. De prijs van consumptieaardappelen ging met 50% naar boven en die van tarwe met 28%. Suikerbieten tonen de enige negatieve uitschieter.
In de veehouderijsectoren daalden alle afzetprijzen, met name door een stijgend aanbod. Dit wordt versterkt door hogere kosten voor mestafzet, voer, energie, arbeid en machines. De Bie: "De voederconversie ligt vooral bij varkenshouders hoger."
Schaalgrootte is bepalend
Ondanks de kritiek op schaalgrootte presteren grote bedrijven beter. Hoe groter, des te meer ze verdienen. Daarbij merkt zij wel op dat onder de grootste bedrijven veel tuinbouwbedrijven vallen. "Groeien is geen must, maar biedt wel stof tot nadenken. De bedrijven met 25 hectare of minder hebben het laagste inkomen, veelal door de hoogste kosten. Hoe groter het bedrijf, des te groter de opbrengsten. Zo presteert een bedrijf van 250 hectare of meer fors beter."
Duurzame bedrijven presteren beter
Bij melkveebedrijven valt op dat vooral de duurzame(re) bedrijven goed scoren. Het inkomensverschil van de 25% best presterende bedrijven ligt bijna €14.000 hoger dan de overige 75%. Hun arbeidsinzet per kilo melk ligt hoger, maar de kostprijs ligt dan wel iets lager. De voerkosten zijn namelijk lager, net zoals diergezondheidskosten per koe. De langlopende schulden per kilo melk liggen eveneens iets lager.
Hierdoor ligt de kritieke melkprijs voor de top 25% lager. Die bevindt zich op €30,82 per 100 kilo, tegenover €32,75 voor de overige 75%. "Opvallend is dat biologische melkveebedrijven niet per definitie beter presteren", weet De Bie. Dat gebeurt vooral in jaren met een lage gangbare melkprijs.
De gemengde bedrijven tonen juist een stabiel inkomensverloop, maar die ligt wel onder het gemiddelde van de gespecialiseerde bedrijven. "Ze doen altijd mee in de goede én slechte markten. Is gemengd dan de oplossing, in combinatie met schaalgrootte? Dat moeten we in de toekomst ontdekken."
Samenwerken loont, maar niet op prijs
Welk bedrijf heeft de meeste toekomst? "Vernieuwende bedrijven en de bedrijven die vooroplopen en verandering opzoeken, presteren het best", aldus De Bie. "Ze zoeken bovendien samenwerking en plukken daar de vruchten van."
Ook haalt ze de ketenpositie van de boer aan. "Er liggen misschien wat openingen bij het coöperatief verkopen van producten. Toch blijft het lastig om je te onderscheiden met je producten. Onderzoek wijst uit dat de prijs vaak niet hoger ligt, maar dat samenwerkingsverbanden vooral efficiënter werken. De prijs wordt er helaas niet beter van."
In alle gevallen onderstreept De Bie dat de keuzes op je bedrijf moeten passen bij jouw ondernemerschap. "Plan een koers en wijk daar niet van af. Je moet focus hebben om iets te bereiken. Dat doe je ook vaak samen. Er liggen kansen voor samenwerken, pak die dan ook."
Niels van der Boom
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.