Aardappelteelt Wallonië raakt verzadigd

De opkomst van de aardappelteelt in Franssprekend België is niet iets van de laatste jaren. Volgens Pierre Lebrun, coördinator van Fiwap, is het een trend die de laatste 15 tot 20 jaar zichtbaar is. Echter, in de afgelopen 10 jaar zijn wel forse stappen gezet. De oppervlakte consumptieaardappelen verdubbelde bijna; in 2017 ging het om 41.300 hectare. In Vlaanderen is dat naar schatting dit jaar 49.954 hectare.

Areaalstijging
Ook voor 2018 wordt enkele procenten groei verwacht. Uitgaande van voorlopige cijfers, gepubliceerd door PCA, de Vlaamse overheid en de NEPG, is een Waals areaal van 46.663 hectare mogelijk. Dit zou echter een forse toename betekenen; meer dan de 6% waar PCA over schrijft.

De NEPG, waar ook Fiwap bij is aangesloten, houdt het op 1,4% voor heel België. Dit komt voort uit een minnetje voor Vlaanderen en een plusje voor Wallonië. Fiwap wacht op officiële cijfers van de Waalse overheid. Die wil het pas publiceren wanneer alle aardappelen zijn gepoot, om het areaal niet te beïnvloeden.

(Tekst gaat verder onder de grafiek)Het aardappelareaal in België groeit bijna jaar op jaar.

Voor opkomst van de aardappelteelt zijn 2 hoofdoorzaken te noemen: een gebrek aan alternatieven en ambitie vanuit de industrie. Dalende prijzen voor granen, en meer recentelijk een lagere suikerbietenprijs, zorgen ervoor dat akkerbouwers op zoek zijn naar een alternatief die meer geld in het laatje brengt. Een decennialange rotatie van extensieve gewassen levert maagdelijke grond op voor aardappelen. "Dit betekent een meeropbrengst van 3 tot 6 ton per hectare", weet Lebrun.

Invloed van de industrie
De Belgische aardappelverwerkende industrie heeft aan de zijlijn gestaan en flink geholpen aan de groei. Allereerst door het bouwen van bewaarloodsen in streek. Aardappelen worden op contract geteeld en af land geleverd door boeren die niet over een eigen opslag beschikken. "Na enkele jaren kiezen deze bedrijven er meestal voor om zelf een bewaarloods te bouwen", aldus de Fiwap-man.

"Dit levert een groot aantal bedrijven op die tussen de 25 en 70 hectare telen. Zelf hebben ze 1 of 2 nieuwe loodsen. Het gaat dan om gespecialiseerde akkerbouwbedrijven. Het aantal gemengde bedrijven met aardappelen is klein. Rond Doornik zie je dit meer, wat uit historisch perspectief is gegroeid. Deze bedrijven zijn vrij kleinschalig. Het meeste grasland is in de laatste 15 jaar omgeploegd."

Aardappelverhuizing
Wallonië kent inmiddels ook enorme aardappelbedrijven, die bijna niets anders telen. Die bevinden zich vooral in de streek rond Luik. Het gaat dan om bedrijven met 300 tot 500 hectare aardappelen. Lebrun weet dat ook Nederlandse telers, met name uit Limburg, de grens oversteken. "De Nederlanders betalen hogere huurprijzen dan de Belgen, waardoor ze grond voor aardappelen bemachtigen. Op hun beurt huren de Belgen weer meer grond in Noord-Frankrijk, bijvoorbeeld rond Cambrai. Zij betalen meer dan de Franse aardappeltelers doen."

Deze 'aardappelverhuizing' wordt bevestigd door insiders. Door intensieve rotaties zijn er Vlaamse telers die uitwijken naar Wallonië en Noord-Frankrijk. Dit gebeurt in toenemende mate. Daarbij sluiten Franse boeren meer contracten af met Belgische verwerkers. De eerste 50 kilometer vanaf de grens raakt inmiddels verzadigd. Het is een intensieve teeltregio. De Franse areaaluitbreiding zit daarom meer zuidelijk. Vroeger zat hier traditioneel de tafelaardappelmarkt waar voor de versmarkt werd geteeld. De industrieaardappel wint hier volop aan belang.

Lebrun maakt zich zorgen over de teeltrotatie. "Nu is dat meestal 1 op 4 of 1 op 5. Dit is goed te managen. In sommige streken gaat het reeds naar 1 op 3. Dat is niet vol te houden in de toekomst. De beschikbaarheid van grond loopt op zijn einde. Willen we fytosanitaire risico’s vermijden, dan moeten we nu stoppen met areaaluitbreiding. De huidige oppervlakte aardappel is voldoende."

(Tekst gaat verder onder de foto)Jarenlange graanteelt maakt de Waalse landbouwgrond uiterst geschikt voor aardappelen.

Hoe meer productie realiseren?
De oversteek naar Frankrijk is een vereiste om te kunnen blijven voldoen aan de groeispurt van fritesproducenten. Anderzijds kan getracht worden de hectare-opbrengst te verhogen. Beregenen is in grote delen van Wallonië niet mogelijk. Bovendien is het voor fritesaardappelen, volgens Lebrun, niet rendabel. Telers van tafelaardappelen kunnen soms wel beregenen.

Een andere mogelijkheid is het kiezen voor hoogproductieve rassen. De Belgische favoriet; Bintje, komt dit jaar op zijn kleinste areaal ooit uit. Fontane is in heel België de nummer 1. Challenger en Innovator volgen. Echter, met Challenger zijn, na het grillige seizoen van 2017, relatief veel problemen in bewaring. Tijdens het Europatat Congress werd hier zelfs bij stilgestaan. Belgapom-secretaris Romain Cools noemt het verdwijnen van Bintje zelfs een zorg. Belangenbehartigers van Vlaamse frites hebben de aardappel omarmd in de personificatie van James Bint. Het moet de Belgische frites wereldwijd bekend maken.

Vlotte start
Ondertussen ronden Waalse akkerbouwers de pootwerkzaamheden begin mei af. Lebrun schat in dat 10% tot 20% nog de grond in moet. "In het weekeinde zitten bijna alle aardappelen erin. Op enkele plekken moet wellicht iets meer gebeuren. In West-Vlaanderen moet ook meer gepoot worden. De omstandigheden zijn dit jaar goed en de bodemstructuur is mooi. De eerst geplante percelen hebben op tijd regen en warmte gehad. De opkomst is hierdoor vlot geweest. Gemiddeld is het poten 5 tot 10 dagen later, maar een snelle opkomst haalt deze achterstand weer in."

Mooie omstandigheden en een goede start doen telers direct terugdenken aan de oogst van 2017. Recordopbrengsten brachten extreem lage vrije marktprijzen met zich mee. "Het gevaar van minder aardappelen in Vlaanderen is dat Waalse boeren hierop anticiperen en meer poten", meent Lebrun. "Pootgoed is dit jaar geen probleem. Maïs kan worden vervangen door aardappelen. De omstandigheden zijn mooi, maar komt er regen of blijft het droog? Het is lastig om nu al uitspraken over de opbrengst te doen."Aardappeltelers in Wallonië ronden het poten af. De schaalgrootte is soms enorm.