Deze cijfers bepalen de aardappelprijs van 2019

Update 14-08: Dit artikel is geactualiseerd op basis van nieuwe informatie. Zo werd voor het Duitse en Engelse areaal de volledige oppervlakte meegenomen en niet louter het areaal consumptieaardappelen. Op basis van officiële cijfers en eigen inzicht zijn deze gecorrigeerd. De grafieken en tekst zijn hierop aangepast. Uitgaand van de 10-jarig gemiddelde opbrengst betekent dit een oogst van 28,11 miljoen ton aardappelen in de EU-5. De areaalsuitbreiding bedraagt 18.552 hectare.

De aardappelmarkt balanceert vandaag de dag op een dun koord, met enerzijds de verwerking en anderzijds de productie. Beide factoren zijn echter maar zelden in evenwicht. Ook dit seizoen is er een scheefgroei merkbaar en die wordt door verschillende factoren veroorzaakt. Op dit moment wordt de prijs daar negatief door beïnvloed.

Verwerkingscapaciteit
Medio april schreven we een artikel over het komende aardappelseizoen. Hierin trachtten we een beeld te schetsen van de verwerkingscapaciteit. Hoeveel aardappelen de fabrieken elk jaar verwerken tot frites en andere aardappelproducten blijft echter in nevelen gehuld. Wij kwamen op 15 tot 17 miljoen ton, waarbij het eerder om de bodem dan om de top gaat.

Een uitsplitsing op aardappelsoorten is bijna niet te maken. In algemene zin wordt gesproken over consumptieaardappelen, waarbij de frites- en tafelaardappelen onder dezelfde noemer vallen. Daarnaast stromen ook zetmeel- en pootaardappelen vanaf de zijlijn in (gedurende bepaalde marktomstandigheden). Puur theoretisch betekent dit dat de fabrieken in de huidige capaciteit 24 miljoen ton tot 27,2 miljoen ton aardappelen nodig hebben om hun capaciteit voor 100% te benutten, afgaand op een efficiëntie van 60%.

Hoeveel is te veel?
In 2017, toen ruim 29 miljoen ton aardappelen werden geoogst, was de markt overduidelijk verzadigd. Met 23 miljoen ton in 2018, was het tekort groot. Het jaar 2016 was iets beter in balans. Met de huidige areaalcijfers en opbrengstverwachtingen stevent aardappelseizoen 2019/2020 af op een theoretische oogst van dik 30 miljoen ton aardappelen in de EU-5. Dat is simpelweg te veel om een voor de teler rendabel prijsniveau in de benen te houden.

Als we 2 tot 3 weken proefrooien als basis nemen, dan kunnen we stellen dat de hoofdoogst momenteel een gemiddelde tot benedengemiddelde trend toont die gelijk loopt aan het 5-jarig gemiddelde. Dit betekent voor de fritesaardappelen een opbrengst van 42,3 ton per hectare in de EU-5. Dat is een stijging van 14% ten opzichte van vorig jaar. In de bovenstaande grafiek wordt met het 10-jarig gemiddelde gerekend.

Een gemiddelde is, afgezien van het maken van de theoretische berekeningen, waardeloos. Het 5-jarig gemiddelde is namelijk berekend op basis van het dramatisch slechte 2018 en ongekend hoge 2017. Het 10-jarig gemiddelde komt op 43,11 ton en wijkt daarmee opvallend weinig af. In 7 van de 10 jaren werd dit niveau overigens niet gehaald.

4 scenario’s
De onderstaande grafiek toont 4 verschillende scenario's en het effect op het totale aardappelvolume. Zoals gezegd is het 5-jarig gemiddelde op dit moment het meest realistisch te noemen. Dat komt neer op 27,58 miljoen ton aardappelen. Het 10-jaars gemiddelde houdt 28,11 miljoen ton in. Stokt de groei echter volledig en stevenen we af op het opbrengstniveau van 2018, dan komt dit neer op 24,2 miljoen ton aardappelen. Daarmee kunnen de fabrieken zich net bedruipen, maar ligt voor de teler een beter prijsniveau in het verschiet.

De bovenstaande berekening geeft een grove schatting weer van de oogst, maar laat eveneens zien hoe op dit moment door de kopers in de markt gerekend wordt. Het verklaart de huidige positie. Daarbij komt ook dat de Nederlandse verwerkers in toenemende mate hun grondstofbehoefte op basis van contracten hebben afgedekt. De dekking groeit richting de 90%, waarbij België een 50-50-verhouding aanhoudt.

De Nederlandse fabrieken kunnen zich grotendeels bedruipen met de 'overkilo’s' van vastprijscontracten. Is de opbrengst matig, dan wordt er minimaal vrij gekocht. België en andere industrieën zitten in een andere situatie. Ook de fabrieken in Duitsland en Polen zijn eerder aan de markt om vrije aardappelen aan te kopen. Vooral de laatstgenoemde speelt een belangrijke rol, omdat de opbrengst hier danig wordt benadeeld door de droogte. In de traditionele EU-5 nemen we het Verenigd Koninkrijk nog altijd mee, terwijl Polen een veel belangrijkere rol speelt in de fritesaardappelmarkt.

Twisten over areaalcijfers
Ondanks dat de aardappelen alweer gerooid worden, twist men nog over het exacte areaal. Voor dit artikel hebben we cijfers gebruikt die de aardappelsector hanteert en deels onze eigen expertise gebruikt. De officiële Duitse kanalen rapporteerden recent nog een enorme areaalstijging, maar aan die cijfers wordt nu sterk getwijfeld. Er wordt dan ook een correctie van maximaal 5.600 hectare verwacht. Onze schatting kan hierdoor beïnvloedt worden

Met een plus van 18.552 hectare ontvangen we minimaal 1,05 tot maximaal 4,9 miljoen ton aardappelen meer ten opzichte van 2018 Daartegenover staat een verwerkingsseizoen van 13 maanden en een toegenomen verwerkingscapaciteit. De aardappelverwerkende industrie is echter niet voorbereid op een dergelijk volume. De afname van deze aardappelen moet komen van verwerkers buiten de EU-5 (Polen) of een sterke exportvraag.

Zaak niet ten einde
Het is nu zaak om de opbrengstmetingen en weersverwachtingen goed in het oog te houden. Hierbij is het van belang om naar heel Noordwest- en Centraal-Europa te kijken. Het spel is nog niet ten einde, maar de kans op een herhaling van vorig seizoen is bijna ondenkbaar.