Voor het derde jaar op rij moet Polen rekenen met een fors afgenomen aardappelproductie. Ook het areaal blijft afnemen. Dat heeft grote gevolgen voor de aardappelvoorziening in het land. Ondanks gestegen prijzen voor 2023 zien veel telers er geen brood meer in.
Het Poolse statistiekbureau GUS heeft in januari een nieuwe schatting voor de totale Poolse aardappelopbrengst gepubliceerd. Die wordt nu geraamd op 6,16 miljoen ton aardappelen in totaal, over alle segmenten. Met goed 30 ton per hectare ligt de opbrengst gelijk aan 2021, maar een fors gekrompen areaal zorgt ervoor dat de productie achterblijft.
Laagterecord
In 2021 werd nog ruim 7 miljoen ton aardappelen gerooid. Dat blijft in 2022 hangen op 6,16 miljoen ton. De kleinste oogst in jaren tijd en lager dan het desastreus slechte jaar 2019, toen 6,5 miljoen ton (van 308.000 hectare) werd gerooid. Het areaal van 200.000 hectare is afgelopen jaar met 15% gekrompen. Daarvan is plusminus 125.000 hectare 'professionele' teelt.
Insiders rekenen erop dat in 2023 opnieuw een verlaging kan worden opgetekend, afgaand op de stemming van aardappeltelers in het land. Nog eens 15% reductie betekent 170.700 hectare aardappelen. Waarschijnlijk ligt de bodem van het areaal ergens tussen de 160.000 en 170.000 hectare, afhankelijk van de markt.
De officiële cijfers omvatten zowel tafelaardappelen als zetmeel, frites en pootgoed. Dat is ook inclusief de teelt van consumptieaardappelen die (in afnemende mate) door Poolse burgers in hun tuintjes worden geteeld. Naar schatting is deze teelt, samen met de teelt voor lokale markten, nog altijd goed voor bijna een miljoen ton aardappelen. Polen is een echt aardappelland, maar de consumptie daalt wel. Grote retailers in het land doen verwoede pogingen de aardappelen weer populair te maken, maar dat valt niet mee. De tegenvallende kwaliteit voor wasserijgeschikte aardappelen is zeker dit seizoen een hindernis doordat de groeiomstandigheden erg grillig waren.
Poolse herkomst
Een bijkomende hindernis is dat – onder politieke druk – er bijna louter Pools product in de supermarkt mag liggen. Er worden mondjesmaat kleine volumes uit Zuid-Europa geïmporteerd, maar naast deze primeuraardappelen is het allemaal Pools product van een veelal matige kwaliteit. Door een gebrek aan goede tafelaardappelrassen worden soms zelfs Fontanes verpakt voor de retail, zo zegt een insider.
Bij de professionele telers vechten de frites- en chipsindustrie om het areaal. Beide zijn op zoek naar voldoende areaal. De relatief hoge graan- en koolzaadprijzen hebben ervoor gezorgd dat Poolse akkerbouwers hier meer op hebben ingezet. Het verbeterd perspectief voor suikerbieten is ook aanlokkelijk. Een kapitaalintensieve teelt met veel arbeid (beregening) wordt dan snel afgebouwd. Het is niet ongewoon om te zien dat telers met 500 hectare aardappelen in een jaar of twee zijn afgebouwd naar 150 hectare of minder.
Chipsaardappelen interessant
De contractprijzen die de fritesproducenten bieden voor oogstjaar 2023 liggen op een iets lager niveau dan in West-Europa. Voor Innovator ligt de af landprijs op €18 tot €19 per 100 kilo, afhankelijk van de fabriek. De af landprijs van chipsaardappelen ligt met ruim €22 een stuk hoger en vormt daarmee een aantrekkelijk alternatief. Pepsico bouwt hard aan een nieuwe fabriek in het zuidwesten, vlakbij de stad Wrocław, en heeft daar aardappelen voor nodig. Om over voldoende grondstof te beschikken kijken verwerkers ook over de grens in Duitsland en Tsjechië.
De tafelaardappelprijzen liggen op een veel lager niveau en schommelen tussen de €18 en €26 gesorteerd en opgezakt. Voor veldgewas ligt die prijs dus enkele euro's lager. Een switch van tafelaardappelen naar de industrie wordt voor 2023 daarom ingeschat. Afgelopen jaar was dat ook al zichtbaar. Terwijl de grote aardappeltelers hun areaal fors inkrimpen zijn het vooral kleine bedrijven die wel willen telen. Werd voorheen het inkoopbeleid van de fritesfabriek gericht op grote, professionele partners. Nu kan ook een teler met 10 hectare een contract krijgen. Alles om maar voldoende aardappelen te hebben komend seizoen.
GLB speelt geen rol
Net als zijn West-Europese collega's merkt ook de Poolse aardappelteler de nadelige gevolgen van een krimpend middelenpakket en gestegen kosten voor die producten en kunstmest. Wat niet of nauwelijks een rol speelt is het nieuwe GLB, dat vooral in de intensieve West-Europese teeltgebieden de grondbeschikbaarheid aantast. Voor akkerranden en bufferstroken is in Polen wel subsidie te krijgen, maar het speelt nauwelijks een rol. Granen blijven de hoofdgewassen waardoor bouwplannen al behoorlijk extensief zijn.
Extreem weer is ook in Polen een grote zorg, naast de beschikbaarheid en kosten van arbeid. Dat is terug te zien in de opbrengstcijfers. Die fluctueren van gemiddeld 35 ton tot 21 ton per hectare. Telen zonder beregenen is niet langer reëel te noemen. Het halveert al snel de opbrengst, van 40 naar 20 ton Innovator per hectare. Koning winter deelt vooralsnog alleen speldenprikken uit in het land. Voldoende sneeuwval is van belang om vochtreserves aan te vullen. Tot nu toe verloopt de winter droog, al kan in februari nog een ommekeer komen.