De fritesexportmarkt heeft in 2022 kennis gemaakt met een ‘new kid on the block’. De hoge kostprijs en verkoopprijs van frites heeft namelijk ook een keerzijde. Het zorgt ervoor dat nieuwe landen een kans krijgen om product te exporteren. Dat heeft ook impact op de export vanuit Europa en Noord-Amerika op de korte en lange termijn. Wordt 2020 een keerpunt in de friteshistorie?
Wanneer er over China wordt geschreven in relatie tot de aardappel- en fritesmarkt gaat het bijna altijd over de consumptie in het land. China mag dan weliswaar niet meer het land met de grootste bevolking zijn, de aardappelconsumptie is enorm. Volgens de FAO bedroeg die in 2020 48,2 kilo per persoon per jaar. Ter vergelijking: in Nederland is dat 53 kilo.
0,44% fritesproductie
De crux zit hem in de frites. De Chinese fritesconsumptie bedraagt slechts 300 gram per persoon, tegenover 12 kilo in ons land. Van de 94 miljoen ton aardappelen (op 4,8 miljoen hectare) die in seizoen 2021/22 werden geproduceerd, volgens USDA-data, werd slechts 0,44% verwerkt tot diepgevroren frites. In totaal wordt 12% van het aardappelvolume industrieel verwerkt, maar dat is hoofdzakelijk tot zetmeelproducten. De totale fritesproductie ramen de Amerikanen op 420.000 ton, waarnaast nog eens 84.000 ton wordt geïmporteerd. In 2022 is iets opmerkelijks gebeurd: China heeft zijn exportvolume bijna verdubbeld met het jaar ervoor en is daarmee netto-exporteur geworden.
Bijna een derde van het mondiale aardappelareaal en een kwart van de wereldwijde aardappelproductie is toe te rekenen aan China. Je mag dus gerust spreken over een reus op de aardappelmarkt die, op exportniveau, tot vorig jaar vooral sliep. De laatste jaren groeide de fritesexport wel, tot ruim 50.000 ton in 2021. Afgelopen jaar werd echter 98.000 ton uitgevoerd.
Friteskostprijs
Reden voor deze exportexplosie is de kostprijs van een ton frites op de wereldmarkt. En dan met name die van de EU-4. Die is fors toegenomen door de hoge productie- en verwerkingskosten. Daarnaast zijn de vracht- en verzekeringskosten gestegen. In een jaar tijd is een ton Belgische frites gemiddeld 57% in prijs gestegen, die uit Nederland met 30% en frites uit Duitsland met 42%.
In 2022 bedroeg de gemiddelde prijs van een ton diepgevroren frites uit China 8.305 renminbi. Omgerekend €1.132. Een relatief bescheiden stijging van 10% in vergelijking tot 2021. Het gat tussen de EU en China is daarmee zienderogen kleiner geworden. Voor Aziatische bestemmingen is het daarmee interessanter geworden om frites uit China te halen, mede vanwege het logistieke voordeel.
Netto-exporteur
De Filipijnen zijn verreweg de grootste afnemer van Chinese frites. Het jaarvolume ligt net boven 30.000 ton. Op plek twee staat Japan met 20.000 ton en op drie Thailand. Nieuwe afnemers zijn onder andere Indonesië en Vietnam. In december 2022 werd voor de tweede maand op rij meer dan 10.000 ton frites geëxporteerd. Voor het eerst is het land niet langer een netto-importeur van frites. In 2021 werd nog 22.000 ton meer geïmporteerd dan geëxporteerd, maar afgelopen jaar is die rol omgedraaid met 60.000 ton meer export dan import.
Volgens Chinese cijfers telt het land 35 fritesfabrieken (en onder andere 194 zetmeel- en vlokkenfabrieken). Opmerking is daarbij de lage verwerkingscapaciteit, zeker ten opzichte van de aardappelproductie. Dit decennium hebben Chinees-Europese joint ventures de verwerkende industrie een professioneler karakter gegeven. Aviko Potato beëindigde in 2018 de samenwerking met Snow Valley en kocht in 2020 weer een fabriek van Hongyuan Louis, eveneens in het noordoosten van het land. Farm Frites heeft sinds 2014 een joint venture met een fritesproducent in de provincie Binnen-Mongolië. De grootste aardappelverwerker in het land is Dali Food Group, die vooral aardappelsnacks produceren. Het bedrijf stond in 2020 op de Forbes lijst van tweeduizend grootste bedrijven ter wereld, maar is daar inmiddels weer vanaf gevallen.
Gevolgen voor exportkansen
In hoeverre is de Chinese fritesexport een bedreiging voor de huidige wereldorde in fritesland? In het huidig speelveld – waarbij de vraag het aanbod overstijgt – wordt de impact niet direct gevoeld. Vooral de Amerikaanse exportbestemmingen worden nu deels door China overgenomen, terwijl de VS zelf juist meer frites aan China leverde in november en december. In totaal halveerde de fritesimport van China gedurende 2022, wat grotendeels te maken heeft met coronalockdowns in het land. Juist die beperkingen hebben ervoor gezorgd dat China in Azië zelf beter zijn weg weet te vinden dan de Amerikanen en Europeanen. Ook Turkije zag zijn uitgevoerd fritesvolume afnemen, maar blijft een belangrijke leverancier.
Wat de impact op de middellange termijn is hangt vooral af van de kostprijs voor Europese frites. Blijft die boven de €1.000 per ton of daalt deze naar het oude niveau wanneer energie-, frituurolie- verpakking- en grondstofkosten eveneens in prijs dalen. Ondanks de ligging blijft de EU in een prima exportpositie vanwege excellente logistieke lijnen met nauwelijks intern transport. In China is dat een ander verhaal. De VS ziet zijn grip op de markt wel afzwakken. Vanwege de prijs, een sterke dollarkoers en afnemende aardappelproductie in eigen land. Zo neemt de ene reus de plek van een ander langzaam over.