Is het laatste hoofdstuk van oogst 2023 geschreven?

De organisatie NEPG publiceerde vrijdag 24 november een persbericht waarin het meldde dat naar hun schatting nog zo'n 1,4 miljoen ton aardappelen in de grond zitten in de EU4. Het grootste gedeelte daarvan zit in ons land in de grond, gevolgd door België. Naar schatting is 22,2 miljoen ton in Noordwest-Europa gerooid. Daarmee is de omvang nu al groter dan vorig jaar, toen 21,7 miljoen ton werd geoogst.

Rot
Hamvraag is hoeveel van dit geschatte volume nog het rooien en verwerken waard is. Zeker in België en Noord-Frankrijk is een behoorlijk areaal afgeschreven na overstromingen. In Nederland zijn het vooral lage plekken en kopakkers waar de knollen verrotten, naast plekken waar deze zomer al sprake was van rot.

Ook afgelopen week is er in de vier Europese landen weer gerooid. Behoorlijk wat zelfs – voor zover mogelijk – vanwege het aanstaande winterweer. Wie de grafiekjes van Aviko Potato (die enige leidraad geven) met elkaar vergelijkt, ziet een kleine groei. In Nederland moet 10% van het Aviko-areaal nog geoogst worden en in België iets meer. Frankrijk is inmiddels aan de laatste 10% begonnen.

Alles op alles
Aanleiding om toch alles op alles te zetten zijn de weersverwachtingen die een kleine omslag voorspellen. Temperaturen 's nachts rond het nulpunt en overdag daar amper boven, met kans op (natte) sneeuw en vooral nog meer regen. Iedere druppel die valt is er op dit moment één teveel en al dat vocht bevindt zich in de bovengrond. Dat maakt rooien bijna onmogelijk. Op de zandgronden kan er vaak wel gerooid worden, maar is rijden het probleem. Op de draagkrachtige kleigronden kun je juist wel rijden, maar weer niet rooien (zeven).

Ondanks het koudere weertype vlak voor de start van de winter krijgen we waarschijnlijk geen flinke vorst en een dik pak sneeuw, zo toont de meest recente verwachting. Dat geldt voor Noordwest-Europa. Vooral in Midden-Europa en de Alpen wordt wel een pak sneeuw verwacht. Feit is wel dat een sterke stroming met koude lucht ons de komende periode blijft bezoeken, waardoor het relatief koud wordt voor de tijd van het jaar. Diezelfde stroming brengt trouwens ook bovengemiddeld veel neerslag met zich mee in de vorm van regen.

Dwingend aanbod
De partijen die afgelopen week zijn geoogst zijn onder verre van ideale omstandigheden gerooid. Zeker wanneer bij de alsmaar lagere temperaturen wordt gerooid neemt de kans op blauw toe. In extreme gevallen worden de aardappelen direct verwerkt. Ook cellen waarvan het product aan het begin van november is gerooid moeten soms vervroegd worden geruimd, zo melden verschillende insiders. Daarbij gaat het niet altijd om kleine tonnages! Dit zorgt ervoor dat fabrieken te maken hebben met een dwingend aanbod waar een plekje voor moet worden gevonden.

Met dat feit in het achterhoofd is het niet zo gek dat de Europese aardappelnoteringen eind november stabilisatie laten zien. Belgapom noteerde vrijdag onveranderd €20 voor Fontane en Challenger, net als PCA eerder die week. Duitsland en Frankrijk houden eveneens aan die prijs vast en dat gaat PotatoNL naar alle waarschijnlijkheid ook doen. Aardappeltelers die wél over vrije kwaliteitsaardappelen beschikken hebben de deuren goed dichtzitten. Zij hebben genoeg andere bezigheden en zien volgend jaar wel wat de markt gaat doen. Met een aardappeltermijnmarkt die rond de €32,60 schommelt is het perspectief richting voorjaar 2024 prima te noemen.

Deze telers zijn waarschijnlijk ook aan het puzzelen met hun bouwplan voor komend jaar en welke rol fritesaardappelen daarin gaan spelen. Rond deze tijd komen de eerste contractprijzen voor aflandlevering naar buiten in België. Een verlaging van de contractprijzen kunnen verwerkers zich niet veroorloven, gezien het sentiment in aardappelland én de fikse concurrentie onderling. Het grootste probleem is de voorziening van uitgangsmateriaal. Ook de NEPG maakt zich zorgen nu er bijna 7% minder pootgoed is uitgeplant dit jaar, de opbrengsten tegenvallen en de kwaliteit niet overal al te best is. Vooral bij fritesrassen knelt de schoen. Eén van de grootste pootgoedcoöperaties heeft naar verluidt nog zeker 300 hectare uitgangsmateriaal in de grond zitten. Ondertussen worden de eisen opgerekt om maar over zoveel mogelijk poters te beschikken.

Vorst is nodig
De weermodellen zijn volstrekt niet eensgezind over het weertype voor de lange termijn. Houden we een koude luchtstroom, of krijgt een zachte zuidwester weer de overhand? Het is slecht nieuws voor telers met aardappelen in de grond, maar een flinke vorstperiode is wel vereist om het land weer een beetje in vorm te krijgen voor het nieuwe seizoen. Zelfs waar de producten er wel uit zijn, is veel vernield. Een Elfstedenwinter kan veel goedmaken om komend voorjaar niet 2-0 achter te staan.