Achtergrond Aardappelen
Nu actie ondernemen voor handelen op termijnmarkt
Deze zomer lag de aardappeltermijnmarkt er verlaten bij, juist toen de groeiomstandigheden uiterst spannend waren. De achtbaanrit van teeltseizoen 2023 is ook begin december nog niet geëindigd. Ondertussen toont de termijnmarkt – met het terugkeren van steeds meer deelnemers – opnieuw zijn waarde. Toch is het herstel precair te noemen. Pieter Post van DCA Finance legt uit waarom het als aardappelteler goed is om juist nu richting oogstjaar 2024 na te denken over het marktinstrument én de impact wanneer het instrument er niet meer zou zijn.
Tijdens het vorige interview eind september bevond de vrije aardappelprijs zich in een vrije val met in het vooruitzicht een zeer ruime oogst in de EU-4. Die situatie is nu heel anders. Hoe is de stemming op de markt nu?
"Sinds die tijd heeft er zo ongeveer een aardverschuiving plaatsgevonden. Dat we te maken zouden krijgen met een later dan gemiddeld oogstseizoen was wel ingecalculeerd, vanwege het late voorjaar. Waar geen rekening mee werd en kon worden gehouden waren de omstandigheden waaronder de aardappeloogst gebukt ging. Nog steeds moeten er aardappelen worden gerooid waarbij twee vragen zich aandienen. De eerste is: wanneer kan er worden geoogst? En de tweede: wat is de bruikbaarheid van het te oogsten product? Dit oogstjaar kenmerkt zich door een hoog kostencijfer, waardoor saldo's mogelijk onder druk komen te staan. Overigens is het hoofdpijndossier voor de teler nog niet voorbij wanneer alle aardappelen zijn geoogst. Er zijn behoorlijke zorgen over de bewaarheid van met name de recent ingeschuurde aardappelen."
Deze herfst werd duidelijk dat bestaande en nieuwe deelnemers van de termijnmarkt bij ADM terecht konden tegen versoepelde financiële voorwaarden, er is geen startbedrag van €100.000 nodig. Hebben ondernemers hiervan gebruikgemaakt?
"Jazeker. Over de belangstelling hebben we zeker geen klagen! Maar tussen belangstelling tonen en vervolgens actie ondernemen zit een gapend gat. Enerzijds is dit verklaarbaar doordat telers nog volop bezig zijn met het landwerk. Anderzijds vraagt het openen van een rekening best wel wat tijd. Een fors deel daarvan nemen wij als DCA voor onze rekening, maar zonder input van de rekeningaanvrager kunnen wij niets uitrichten. De tijd tussen aanvragen en het daadwerkelijk geopend hebben van de rekening kan zomaar enkele weken in beslag nemen. Het aanvragen zelf valt mee, al moet je er wel even voor gaan zitten."
Bij het openen van een termijnmarktrekening komt wel wat kijken. Verloopt dat soepel of juist niet?
"Iedereen die in recente jaren te maken heeft gehad met een bank weet dat de eisen zijn aangescherpt. Dat is voor het openen van een termijnmarktrekening niet anders. De tijd is voorbij dat je in drie dagen een rekening geopend kon krijgen. Er wordt best het een en ander gevraagd, maar het is niet zo dat het niet te doen is. We hebben rekeningen geopend gekregen voor bedrijven met een complexe organisatiestructuur. De soepelheid zal voor een groot deel afhangen van het respons van de aanvrager op de gestelde vragen. Net als bij die firma van de blauwe enveloppen geldt ook hier: leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker."
De dagelijkse omzet op de termijnmarkt is deze herfst weer iets toegenomen. Doet de termijnnotering nu weer recht aan de aardappelmarkt?
"De aardappeltermijnmarkt is de enige referentie voor telers, handel en verwerkers als het gaat over de prijsvorming van fritesgeschikte aardappelen voor levering op termijn. De zorgen over de omvang van de oogst, het verloop van de oogst en de bruikbaarheid van de oogst heeft zich op de termijnmarkt vertaald in grofweg een premie van €10 op de fysieke prijzen. Dat is misschien veel, maar ga maar eens serieus rekenen aan de teeltkosten en je ziet dat die €10 zo is weggestreept. Het huidige termijnmarktniveau laat in ieder geval zien dat er verschil zit tussen een op papier verwachte oogstraming en de praktijk. Daarmee laat het instrument zijn waarde zien."
De koers van het aprilcontract staat nog steeds ruim boven het €30-niveau. Kunnen aardappeltelers hiervan profiteren?
"Zeker, maar dan moet je de zaken, oftewel termijnmarktrekening, wel geregeld hebben. Verder speelt mee dat bij veel telers er enige terughoudendheid is te bespeuren. Dit heeft vooral te maken met de kwaliteit die is opgeslagen. De aardappelmarkt heeft een prijshoudende ondertoon, ondanks het lange aflandseizoen en het versnelde aanbod van partijen die niet langer bewaard kunnen blijven. Normaal gesproken is dat aanleiding voor een minder stevige basis onder de prijsvorming, maar zo voelt de markt nu niet aan. Of de aardappelmarkt naar hogere prijsniveaus kan klimmen is de vraag. Daarom moet je met prijzen waar een drie voor staat goed nadenken."
Begin volgend jaar start het contracteren voor oogstjaar 2024. Is het slim voor een teler om de termijnmarkt te betrekken bij het afdekken van risico's voor het nieuwe seizoen?
"Voor iedere teler gelden verschillende risicoprofielen. Wie naast de teelt ook nog inbreng wil hebben in de te realiseren prijs doet er goed aan om een termijnmarktrekening te openen. Het openen kost niets. Kosten worden pas gemaakt wanneer er daadwerkelijk wordt gehandeld. Het instrument moet overigens wel bij je passen. Dat geldt net zo goed voor het telen op contract."
Wat bedoel je daarmee, bij een contract heb je toch een gegarandeerde prijs?
"Op het eerste oog is het een geruststellende manier van risico's indekken, maar dat is maar de vraag. Stel je hebt dit jaar niet de kilo's geoogst die zijn gecontracteerd. Dan voelt een contract toch anders dan het warme bad waar je in dacht te liggen. Een gezonde mix van 50/50 tussen een deel vastgelegd – in de vorm van een contract – en een deel vrij, komt de aardappelmarkt in zijn geheel ten goede. Dan is er weer serieus sprake van een markt en prijsvorming waar die heden ten dage steeds verder wordt afgebouwd. Bij het vrij telen van aardappelen is de termijnmarkt een onmisbaar element dat geldt overigens ook als het een pool betreft. Belangrijk is dat de termijnmarkt als instrument voor de aardappelmarkt behouden blijft. Denk je eens in dat dit instrument wegvalt. Dan wordt het een serieuze uitdaging voor de sector om een prijsreferentie te maken voor de langere termijn. Er zijn maar weinigen die zich dat realiseren. Zonder termijnmarkt wordt het risico managen voor alle belanghebbenden een lastige zaak, en dat er risico's zijn heeft dit seizoen maar weer eens bewezen!"
Niels van der Boom
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
