Beschikbaarheid water maakt of breekt uienteelt

Het was misschien wel opvallend druk te noemen op proefboerderij Rusthoeve in Colijnsplaat op donderdag 25 augustus. Voor de 22^e keer organiseerde het Uien Innovatie- en Kenniscentrum (UIKC) de landelijke Uiendag, een stoffige editie met temperaturen boven de 30 graden. Waarschijnlijk dat menig rooier en lader stil stonden waardoor akkerbouwers toch tijd konden vinden om het evenement te bezoeken, dat gezellig druk genoemd kan worden.

Slechts 132 millimeter
In vier verschillende rondleidingen kregen bezoekers flink wat proefvelden voorgeschoteld, opvallend relatief veel proeven met druppelirrigatie, waar op de Rusthoeve al langer ervaring mee wordt opgedaan. "Gedurende het groeiseizoen – van 1 mei tot en met 15 augustus – viel hier slechts 132 millimeter water", zegt medeorganisator Luc Remijn. Daarvan viel het meeste begin mei en in de zomer nauwelijks nog. Proefvelden waar niet werd beregend staan er dan ook mager op en tonen flets, mede door de hoge tripsdruk dit seizoen.

De velden met (druppel)irrigatie en fertigatie ogen beter. Vooral wanneer tot wel 250 millimeter water is gegeven is het verschil – in combinatie met een flinke bemesting – indrukwekkend. Dat liet leverancier Van Iperen zien. De proefvelden behaalden opbrengsten tot 80 ton per hectare. Met voldoende vocht kunnen de uien volledig gebruik maken van de vele zonuren die 2022 telt. Ook in een natter jaar als 2021 maakt druppelirrigatie een verschil. Het proefveld van Van Iperen kwam toen op maximaal 74 ton uit, terwijl traditioneel beregend 69 ton opleverde. Of die extra 5 ton de meerprijs waard is hangt uiteraard van het seizoen af. In het droge jaar 2020 was het opbrengstverschil bijna 37 ton. Het verschil tussen louter druppelirrigatie of een gecombineerde gift met meststoffen leverde toen een verschil van 10 ton op.

Ook zout water helpt
Ook CZAV toonde aan bezoekers een proefveld met druppelirrigatie. Naast bemesting zijn plantversterkers toegediend die het stressniveau moeten verlagen in de plant. Eén proefveld werd geïrrigeerd met brak water met een EC van 8. Ook deze uien stonden er frisser op dan niet behandelde uien. In hun eigen proeven gaat het UIKC zo ver niet. Zij passen druppelirrigatie tot EC 5 toe. Er wordt 30, 60 of 90 millimeter aan het gewas gegeven gedurende het seizoen. Niet bijzonder veel wanneer je bedenkt dat het gewas op een warme dag 5 millimeter verdampt. UIKC vergeleek druppelirrigatie met boomberegening. Volgens onderzoeker Hans Moggré is 60mm beregenen met een boom vergelijkbaar met 30mm via druppelslangen.

"We hebben zowel enkele als dubbele rijen op een bed gezaaid met druppelslangen daartussen", legt hij uit. "Bij dubbele rijen is duidelijk zichtbaar dat de buitenste rijen achterblijven. Een zaaisysteem met enkele rijen is in het voordeel. Ook is het mogelijk om in het voorjaar te druppelen voor opkomst of om een korst te verzachten."

Verhoogd teeltsysteem
Ook fusarium is dit seizoen een veel voorkomend probleem. Voor het eerst op Rusthoeve is dit seizoen geëxperimenteerd met verhoogde teeltbedden. Naast traditionele zaai is op 75cm brede aardappelruggen en 150cm brede ruggen gewerkt. Het land is op hetzelfde moment bewerkt en ingezaaid met geprimed zaad. "Wat direct opviel is dat de uien op ruggen en bedden vier tot vijf dagen later opkwamen", aldus onderzoekster Dominique Cammaert. "Dat verschil heeft het gewas later ingehaald. Wat half augustus opviel is dat de ruggen mooi vochtig waren, ondanks de droogte. Bij het vlakveldsysteem is de grond zo hard en droog dat je er nauwelijks in kunt komen. Ook de ontwikkeling van het wortelgestel bij de ruggenteelt valt op in positieve zin."

Als het gaat om de ziektedruk is Cammaert voorzichtig positief. De fusarium-aantasting van de uien op ruggen en bedden is behoorlijk lager. "In het voorjaar hebben we de grond driemaal bewerkt waarna in korte tijd 15mm regen viel. Om de korst te breken is nogmaals een bewerking met de sneleg uitgevoerd voor het zaaien. Waarschijnlijk hebben de vele bewerkingen voor een mindere structuur gezorgd, wat fusarium in de hand werkt."

Alternatieve teeltsystemen en druppelirrigatie ten spijt, voor veel Zeeuwse akkerbouwers is 2022 wederom een moeilijk uienjaar. Daar verandert ook een relatief hoog prijsniveau niet veel aan. Een mager saldo biedt weinig investeringsruimte en dan loont het al snel om wintertarwe te zaaien, zo geven sommige telers aan. Optimisten hopen op weerbaardere rassen en teeltsystemen, of systemen om toch in kleine hoeveelheden vocht te kunnen geven. Irrigeren met brak water, daar zijn telers en ook de onderzoekers huiverig voor. Vooral over het langetermijneffect op de bodem is nog veel onduidelijk. Toch zijn het technologische en teeltinnovaties die de uienteelt mogelijk moeten blijven maken. Telen met minder chemie zien de meeste akkerbouwers nog wel zitten, maar zonder water, dat is geen optie.