Dat 2021 een roerig jaar voor de agri- en foodsector was, is een understatement. Neem de gekte op de grondstoffenmarkten en torenhoge containerprijzen. En wat te denken van het coronavirus waar geen medicijn tegen bestand lijkt.
Ook 2022 belooft spannend te worden. De sanering in dieraantallen hangt als het zwaard van Damocles boven de veehouderijsector door het nieuwe stikstofbeleid. Bovendien zijn de logistieke verstoringen in de keten niet van vandaag op morgen opgelost. Ook het personeelstekort lijkt een blijvertje te zijn. Een overzicht van dingen die spelen.
Corona blijft een cliffhanger
Corona, we kunnen er niet omheen. Alhoewel gedacht werd dat de impact van het virus naar de achtergrond zou verdwijnen, is het tegendeel waar. Eind 2021 zit Nederland opnieuw in een lockdown en in andere landen is de situatie vergelijkbaar. Het virus muteert telkens en vaccins werken daardoor minder goed dan gedacht. Een oplossing voor de crisis is nog niet in zicht. De agrarische markten zijn bij overheidsmaatregelen niet meer direct van de leg, maar de impact blijft merkbaar. De pandemie wordt in de handel te pas en te onpas aangegrepen om markten omhoog of naar beneden te praten en dat zorgt voor prijsfluctuaties. Ook volgend jaar blijft corona een cliffhanger.
Gekte op grondstofmarkten
2021 stond in het teken van gekte op de (agrarische) grondstofmarkten. De graanprijzen stegen naar grote hoogtes en vestigden nieuwe records. Ook zuivel, koffie, cacao, rundvlees, kunstmest en suiker deden volop mee aan de rally. Veel boeren profiteren. Het extreem goedkope varkensvlees is een uitzondering op de regel. De omikronvariant van het coronavirus zorgde eind dit jaar voor een prijscorrectie, maar veel grondstofprijzen gaan op hoge niveaus het nieuwe jaar in. Symbolisch hiervoor is de Bloomberg Commodity Index die al tijden steevast boven de 200 punten staat. De verwachting is dat de overspannen situatie op de grondstoffenmarkt niet spoedig wordt beëindigd.
Logistieke verstoringen in keten
De logistiek is vandaag de dag geen abc'tje meer door grote verstoringen in de keten. Het begon allemaal met de eerste coronauitbraak in China in 2019. Dat het containerschip Ever Given in maart in het Suezkanaal kwam vast te liggen, deed nog een duit in het zakje. Het probleem speelt wereldwijd: van China en Amerika tot Europa. Containerschepen zijn letterlijk en figuurlijk logge dingen die niet wendbaar zijn. Het kost daarom tijd om het logistieke vliegwiel weer aan de gang te krijgen. De problemen zorgen voor hoofdbrekens bij importeurs en exporteurs. Zij boeken schepen, maar zien die vervolgens gecanceld worden. De containerprijzen gingen dit jaar een paar keer over de kop en zijn nog altijd schreeuwend duur. Experts verwachten niet dat de situatie snel normaliseert, wel is de situatie eind 2021 minder kritiek dan enkele maanden geleden.
Grote personeelstekorten
In het verlengde van de logistieke verstoringen speelt het personeelstekort. Veel sectoren komen handjes tekort. Boeren zitten om personeel verlegen en moeten zich in allerlei bochten wringen om mensen aan zich te binden. Ook de krapte in de vleesverwerkende industrie springt er bovenuit. Het uitbenen van een karkas is specialistisch werk dat niet op een dagcursus te leren is. Slachterijen hebben grote moeite om hun shifts te vullen, maar ook transportbedrijven zitten met de handen in het haar. Uitzendbureau Randstad telde in november 17.330 openstaande vacatures voor chauffeurs. In de Verenigde Staten wordt het tekort op 80.000 mensen geraamd. De krapte op de arbeidsmarkt betreft veel sectoren en niet alleen westerse landen. Ook in land als China zijn flinke arbeidstekorten. Door de vergrijzing en beperkte aanwas van vaklieden zijn de personele problemen niet spoedig verholpen. Tenzij een crisis de economie afremt.
Dure energie en (voedsel)inflatie
Wat is er dit jaar niet duurder geworden? Brandstof is haast onbetaalbaar en de gasrekening rijst de pan uit. Ook de bouwkosten zijn fors opgelopen, terwijl consumenten worden geconfronteerd met hoge voedselprijzen. Niet alleen goederen, maar ook diensten kosten meer. Dit alles resulteerde in november in een inflatie van 5,2%, het hoogste niveau in veertig jaar. De inflatie in de Eurozone bedroeg die maand 4,9%. In de Verenigde Staten is de inflatie zelfs opgelopen tot 6,8%. De Europese Centrale Bank houdt de stijgende inflatie vooralsnog op een tijdelijk effect en komt daarom niet in actie. Onder meer de hogere koopkracht van consumenten en logistieke verstoringen in de keten zorgen voor een mismatch tussen vraag en aanbod. De bank denkt dat deze onbalans afneemt.
Jaar van de waarheid voor stikstofcrisis
Het jaar 2022 wordt het jaar van waarheid voor de stikstofcrisis. Het nieuwe kabinet dat begin volgend jaar aantreedt, heeft €25 miljard uitgetrokken om de crisis te lijf te gaan. Piekbelasters wordt geacht te stoppen of hun bedrijf te verplaatsen om de vervroegde doelen te behalen. Ook is er budget voor stalinnovaties die de uitstoot verlagen. Het kabinet heeft geen concrete saneringsdoelstellingen geformuleerd, waarschijnlijk om de gewenste krimp in dieraantallen niet teveel te forceren. Of het bedrag genoeg is, weten we pas achteraf. Voor bedrijven die afhankelijk zijn van de aanvoer in of afzet van de veehouderijsectoren breken spannende tijden aan. Na decennia van groei is het nu roeien tegen de stroom in. De strijd om de blijvende boer wordt waarschijnlijk heviger. In het verlengde van de stikstofcrisis ligt de crisis op de woningmarkt. Landbouwgrond zal waarschijnlijk worden aangewend om jaarlijks de ambities van 100.000 nieuwe woningen te realiseren. Ook dat zet een rem op de agrarische productie in Nederland.
Zwakke euro, steun of stoorzender?
Tot slot belichten we onze Europese munt. De euro is dit jaar flink verzwakt en dat blijft waarschijnlijk ook in 2022 zo. De oorzaak hiervan is het beleid van de Europese Centrale Bank, die volgens economen de rente ook in 2022 ongemoeid laat, zo is de verwachting. Dit ondanks de oplopende inflatie. Voor de (agrarische) export is de zwakke munt een steun in de rug. De andere kant van de medaille is dat import relatief duur is. Denk hierbij aan de inkoop van overzeese voergrondstoffen als tarwe, maïs en soja. De hoge prijzen komen door de zwakke euro extra hard aan. Met het grote handelsoverschot dat Nederland op agrarisch gebied kent, is de zwakke munt in het nieuwe jaar toch eerder een steun dan een stoorzender.