'Geef ons heden ons dagelijks brood'

"Het nuttigste soort der grassen, die het hoofdvoedsel levert van miljoenen der bewoners van de beschaafde wereld", zo beschreef M. Buysman in 1899 de tarwe in het Album der Natuur. Nog altijd is tarwe de meest verbouwde graansoort ter wereld. Het is de basis voor meel en bloem, brood en crackers, deegwaren, couscous, witbier en diervoeder. Belangrijke tarweproducenten zijn Rusland en Oekraïne. Rusland is de op één na grootste exporteur van tarwe, Oekraïne de vierde grootste, samen goed voor een derde van de uitvoer. Verschillende regio's in de wereld zijn afhankelijk van deze productie, niet alleen Europa maar ook het Midden-Oosten en Noord-Afrika.

De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) zette in 2003 in een working paper uiteen dat voedsel vaak een wapen wordt in oorlogen of conflicten. De vernietiging van de infrastructuur op het platteland, het verlies van vee, ontbossing, gebruik van landmijnen en de verplaatsing van de bevolking leiden tot langdurige voedselzekerheidsproblemen. Het landbouwareaal van Oekraïne, dat concurrerend is met het Russische, vormt een belangrijke kwetsbaarheid in de nu gaande strijd tussen de twee landen. Rusland heeft baat bij het schade toebrengen aan dit areaal omdat het daarmee de eigen positie op de handelsmarkt, bijvoorbeeld richting China, kan versterken. 

Het verschrikkelijke conflict gaat daarmee niet alleen meer over soevereiniteit van landen en het beschermen van essentiële staats- en grondrechten maar ook over de wereldwijde voedselzekerheid. De eerste zorgelijke effecten zijn merkbaar; met de Russische invasie in Oekraïne stokten de tarwestromen en steeg de prijs van tarwe sterk. Het effect op andere grondstofprijzen, zoals maïs, brandstof en soja, is inmiddels eveneens voelbaar.

Kundige boeren en keten
Het Nederlandse voedselsysteem is door handel en investeringen sterk verbonden met het Europese en het mondiale voedselsysteem. Oxfam Novib wees Nederland in 2014 aan als het land met de beste voedselvoorziening ter wereld. Dat is niet gek. De Nederlandse voedselketen bestaat uit een flink aandeel kundige boeren, hoogstaande voedingsmiddelenproducenten en een fijnmazig netwerk van transport en distributie. We weten met de innovatieve landbouw- en voedselketen efficiënte productie te realiseren inclusief een lage klimaatimpact. Dit goede systeem is echter niet minder kwetsbaar voor externe of interne schokken. De invasie van Oekraïne komt als druk van buiten. Het zal voor voedselproducenten lastig worden om aan grondstoffen te komen en Nederlandse consumenten gaan de consequenties terdege voelen in de portemonnee.

Het zorgelijke is dat tegelijkertijd van binnenuit de bijl aan de wortel van voedselzekerheid in Nederland wordt gezet. De verregaande plannen om de landbouwsector te herzien, boeren uit te kopen en vruchtbare landbouwgronden om te zetten in natuur- of landschapsgronden of te bebouwen zullen onvermijdelijk effect hebben op de voedselvoorziening.

Minder landbouwgrond betekent minder boeren
"Geef ons heden ons dagelijks brood", is een bede die wereldwijd dagelijks uit vele monden komt. Maar realiseren we ons genoeg dat we voor ons voedsel en dus onze eerste levensbehoeften, afhankelijk zijn? Geen regen betekent geen oogst, dat betekent geen eten. Oorlog betekent geen oogst, dat betekent geen eten. Minder landbouwgrond en minder boeren in Nederland? Dat betekent minder productie en meer afhankelijkheid. Het geeft voorts aanzienlijk minder verdiensten voor de staatskas. Een staatskas die juist gespekt moet worden om te kunnen voldoen aan de NAVO-norm om minimaal 2% van het bruto binnenlands product te investeren in het leger. In 2021 werd datgene wat de Nederlandse economie overhoudt aan de export van landbouwgoederen alleen al geraamd op €46,1 miljard.

Laten we daarom kijken naar onze eigen positie in Nederland, juist in een tijd waarin de roep om strategische autonomie luider dan ooit klinkt. Een sterke sector die gaat voldoen aan de klimaat- en milieuopdrachten die voorliggen, moet niet gedecimeerd worden. Landbouw vormt juist een essentieel onderdeel om onze onafhankelijkheid en uiteindelijk onze vrijheid te borgen.

Marijke Everts – Director Corporate Affairs VanDrie Group
Helma Lodders – Voorzitter Vee en Logistiek Nederland
Linda Verriet – Producentenorganisatie Varkenshouderij

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.