Achtergrond Stikstofstemming
Kroniek van paniek en achteruitroeiend beleid
Het overheidshandelen met betrekking tot de stikstofproblematiek laat een vreemde paradox zien: hoe meer en zwaarder beleid de overheid inzet op het gebied van stikstof, des te verder weg de oplossing. Oorzaak is dat het overheidsbeleid overwegend reactief is – reagerend op tegenvallende gerechtelijke uitspraken - en Den Haag zich steeds verder ingraaft in een zelfgemaakte tunnel.
Uitspraken van de rechter in Nederland, vaak uitgelokt door MOB of bijvoorbeeld de Brabantse Milieufederatie, en soms ook van het Europese Hof van Justitie, dwingen de overheid om daar op te reageren. Vaak met verdere beperkingen voor bedrijven tot gevolg. Steeds preciezer en ook beperkender wordt vastgelegd wat bedrijven nog wel mogen. Jongste ontwikkeling is dat voortaan ook intern salderen vergunningsplichtig wordt. In andere gevallen laat de overheid het bedrijfsleven gewoon in de steek, omdat ze geen oplossing weet. Zie de PAS-melders en de bedrijven met een als goedgekeurde emissiearme stal. Voor de eerste groep wordt nu 'maatwerk' toegezegd met een budget van €250 miljoen, maar zonder duiding van hoe het probleem moet worden opgelost en ook zonder garantie voor succes.
Beleidsruimte weggeschoten
Voor boeren, maar ook voor andere bedrijven, zijn de voortdurend terugtrekkende en inperkende bewegingen frustrerend en verlammend. Voor de overheid zelf is de situatie ook onwerkbaar. Ze is met tal van rechtszaken zo ver in het defensief gedrongen dat een belangrijk deel van de eigen beleidsruimte is weggeschoten. Veel reacties die nu vanuit het departement komen, hebben daardoor vaak het karakter van paniekmaatregelen. Dat is wel jammer, vooral als je bedenkt dat er toch alweer zo'n tachtig ambtenaren werken voor de directie stikstof van LNV, en bij andere ministeries en de provincies ook nog eens tientallen.
Oud beleid naar alle kanten fout
Als rechters evenwel vervelende uitspraken doen, moet je niet kwaad zijn op de rechter, zo hield landbouwminister Piet Adema deze week voor aan een groep boeren in Zwartsluis. "Dan is het aan de voorkant niet goed geregeld", zei hij. Zo dus ook met de stikstofproblematiek. Er is sprake van onvoldoende doordenking in de wetgeving. Daardoor heeft het beleid, dat moest zorgen voor minder emissies, naar alle kanten verkeerd uitgepakt. Het platteland kwam in opstand door schijnbaar eenzijdige en ook onophoudelijke maatregelen gericht op de boeren en degenen die zich met hen verbonden voelen. Nederland staat er in Brussel gekleurd op omdat gedane toezeggingen op gebied van natuur en milieu steeds niet worden gehaald. Dat dit komt omdat ondeugdelijke wetgeving steeds wordt afgeschoten, speelt voor Brussel geen rol. Ten slotte wordt het wettelijk instrumentarium dat het Rijk de laatste jaren gebruikt, nu ook nog eens tegen haarzelf ingezet.
Nog geen nieuwe wind
Toch is het niet te verwachten dat er heel snel een andere wind gaat waaien vanuit Den Haag. Op het huidige beleid is zwaar ingezet, met veel prestige en miljarden aan geld achter de hand. Minister Van der Wal blijft mikken op de uitkoop van agrarische bedrijven, om zo de stikstofuitstoot te verminderen, maar de ene regeling loopt de andere inmiddels al voor de voeten. Dat is goed te zien in met name Limburg. Daar aarzelen aspirant deelnemers aan een oudere opkoopregeling om te tekenen, nu Van der Wal voor een nieuwe regeling veel meer geld lijkt te bieden. Of dat ook echt mag, of dat ze toch tegen de staatssteuntoets aanloopt, moet later nog blijken. Ondertussen wordt ook het idee van een voorkeursrecht voor de staat geopperd bij de aankoop van landbouwgrond. Is dit de stok die achter de deur staat als de opkoop boven de marktwaarde (de wortel) niet werkt? Of is dit bedoeld als een breder inzetbaar middel?
Toestemmingsverlening
Het kabinet belooft ook om zich in te zetten voor meer rechtszekerheid met betrekking tot bestaande en nog te verkrijgen vergunningen, maar laat vooralsnog na aan te geven hoe dat moet. De nieuwe inzet op het begrip 'toestemmingsverlening' komt niet direct geruststellend over.
Ondertussen komen er ook nieuwe verzwaringen aan, zoals een verhoging van het waterpeil in Veenweidegebieden. Een beperking van de veedichtheid tot 2,3 grootvee-eenheden per hectare lag op tafel, maar lijkt vooralsnog geen realiteit te worden. Dit is dan meteen een van de weinig 'meevallers' die te melden zijn, voor het overige blijft de juridische strop strakker aangetrokken worden.
Klaas van der Horst
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
