Boerenbusiness bestaat dit jaar 10 jaar. In het kader van dit jubileum blikken we terug op de ontwikkelingen in dit decennium. Vandaag een blik op de melkaanvoer. Het Centraal Bureau voor de Statistiek publiceert de cijfers van RVO over de Nederlandse melkvaanvoer en -verwerking, welke ontwikkelingen hebben hier plaatsgevonden?
Het afgelopen decennium is een hobbelige weg geweest voor de melksector. Het loslaten van het melkquotum in 2015 is een van de belangrijkste mijlpalen daarin, gevolgd door de invoer van de fosfaatwetgeving en het en perikelen omtrent het stikstofdossier. Vanaf 2006 werd al toegewerkt naar het loslaten van het melkquotum door middel van verruiming. In die 9 jaar werd de productie met 18% opgeschroefd waar het in het decennium daarvoor een redelijk constante aanvoer was van gemiddeld 10,6 miljard kilo per jaar.
2010 breekt records
Melkveehouders leveren ongeveer 96% van de melk af aan zuivelfabrieken. In seizoen 2010 /2011 betekende dit een aanvoer van 11,6 miljard kilo melk, gemolken ten tijde van het melkquotum. De maand mei is traditioneel een piekmaand als het gaat om de melkaanvoer, maar in 2010 brak het als gevolg van de verruiming alle records. Nederlandse melkveehouders hebben in mei 2010 ruim 1 miljard kilogram melk geleverd. Dat is de grootste aanvoer aan zuivelfabrieken sinds het begin van de meting in januari 1995.
2010 ging ook de boeken in als een recordjaar wat betreft de productie van kaas. Tussen 1995 en 2010 steeg de kaasproductie met ruim 9% naar 753 duizend ton. Van alle door de melkveebedrijven aan fabrieken aangevoerde melk wordt ongeveer 55 procent gebruikt voor het maken van kaas.
De rem van de sector af
Na 31 jaar verdween op 1 april 2015 het melkquotum. In de sector dit einde van een tijdperk ook wel 'Bevrijdingsdag' genoemd. De remmen gingen los en de melkproductie steeg. Er werd flink doorgemolken, het eerste jaar van de vrije markt, leverden melkveehouders bijna 7% meer melk aan zuivelfabrieken met een totaal van 13,3 miljard kilo.
Hoewel het quotum er pas in april van af ging, lieten de cijfers over het eerste halfjaar van 2015 al een flinke stijging zien. In die eerste 6 maanden is in Nederland 6,5 miljard kilogram koemelk aangeleverd aan zuivelfabrieken. Dat is méér dan de gezamenlijke jaarproductie (van 2014) van de tien minst producerende EU-landen, zo berekent het CBS. Melkveehouders kregen dit voor elkaar door meer koeien te houden en deze ook langer aan te houden. De rundveestapel groeit In 2015 met 55 duizend meer melk- en kalfkoeien dan een jaar eerder. Ook werden in diezelfde periode 35 duizend meer kalfjes en pinken gehouden ter vervanging van de melkkoeien.
Dit alles had wel effect op de melkprijs, die daalde door een gestagneerde vraag en een stijgend aanbod van melk(producten) op de wereldmarkt, met name vanuit Nieuw-Zeeland. Gemiddeld lag de melkprijs in 2015 22 procent onder het niveau van het jaar daarvoor. De gestegen productie in combinatie met lagere opbrengsten, maakten dit bevrijdingsjaar tot een domper voor de melksector. De jaaromzet van de sector nam als gevolg van de lage melkprijzen in deze periode af met 14 procent.
Ook in 2016 werd flink doorgemolken, er werd een recordhoeveelheid van 14,3 miljard kilo melk aangevoerd bij de zuivelfabrieken. Het grotere aanbod maakte ook dat de in 2015 ingezette prijsdaling ook in 2016 verder doorzette. De gemiddelde daling kwam uit op 7 procent ten opzichte van 2015. Desondanks bleef de totale jaaromzet van de melkveesector nagenoeg gelijk met een daling van 0,5 procent. In de loop van 2016 heeft de melkprijs zich hersteld en dat herstel is in 2017 verder doorgezet.
Einde aan de groei
Het afschaffen van het melkquotum maakte dat de melkveestapel een forse groei liet zien, te fors zo bleek in 2017. Het productieplafond voor fosfaat werd overschreden waardoor vanuit Den Haag op 1 januari 2017 het fosfaatreductieplan door de Nederlandse melkveehouderij in werking trad. Verdere groei van de melkveestapel werd tegengehouden en niet-grondgebonden bedrijven moesten melkvee van de hand doen. Dat kwam neer op het inkrimpen van de melkkoeien naar het aantal geregistreerde runderen op 2 juli 2015, min 4 procent
3 maanden na invoering van de regeling, blijkt uit de cijfers van de Landbouwtelling van 1 april 2017 dat het aantal melkkoeien met ruim 50 duizend is gedaald, het aantal stuks vrouwelijk jongvee met circa 120 duizend. Dit had een kleine correctie op de melkaanvoer tot gevolg. De melkproductie nam tot en met het derde kwartaal van 2017 gemiddeld met 0,7 procent af. Het herstel van de melkprijzen zette zich verder door. Door de stijgende melkprijzen is de omzet van de melkveesector in deze periode gemiddeld met 30 procent toegenomen vergeleken met het jaar daarvoor.
In 2018 liet de melkaanvoer voor het eerst in jaren een forse daling zien. Het effect van de fosfaatwetgeving in combinatie met een gortdroge zomer eiste zijn tol. Na de invoering van het fosfaatrechtenstel per 1 januari 2018 is de omvang van de melkveestapel fors gedaald. Tussen 1 januari en 31 december 2018 nam het aantal melkkoeien af met 60.000 stuks, een daling van 4%, zo meldt het CBS. Het aantal kalveren, pinken en vaarzen daalde in die periode met ruim 150 duizend, een daling van 14 procent. Al met al kwam de melkproductie 3% lager uit op 3,88 miljard kilo melk.
2020, optimalisatieslag in veestapel
Aan het einde van een decennium, geconfronteerd met nieuwe wetgeving, zijn melkveehouders bezig met een optimalisatieslag. Om zo goed mogelijk gebruik te maken van de fosfaatruimte en om een zo hoog mogelijke melkproductie te realiseren, ligt de focus met name op het aanhouden van melkkoeien. Dat is goed terug te zien in de cijfers van het CBS, het aantal melkkoeien laat in het eerste kwartaal van 2020 een daling van 2% zien tot 33.000 dieren. De krimp in het jongvee is fors, een daling van 10% tot 100.000 dieren.
Over 2019 bedroeg de melkaanvoer 13,8 miljard kilo, een daling ten opzichte van de 13,9 miljard kilo in 2018. In 2020 stijgt de melkproductie weer, Tot en met mei is er 5,976 miljoen ton geproduceerd in Nederland. Dat is beduidend meer dan in de eerste vijf maanden van vorig jaar, toen in de eerste vijf maanden van het jaar 5,82 miljoen ton melk is geproduceerd.
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.