Handelsoorlog drijft Rusland in Chinese armen

En als die dat al doen, dan gaat er vooral veel aandacht uit naar het opwaarderen van het vrijhandelsakkoord met de Verenigde Staten (ook bekend als TTIP). Ondertussen is aan de andere kant, ten oosten van de EU, zo’n belangrijke ontwikkeling gaande.

China en Rusland zijn, na de Verenigde Staten, de grootste handelspartners van de EU. Jaarlijks gaan er spullen ter waarde van circa 270 miljard euro naar die twee landen. De verhoudingen tussen die twee landen waren van oudsher nogal stroef. De laatste jaren is dat echter rap veranderd, valt te lezen in een rapport over de handelsrelatie tussen China en Rusland van de Europese denktank Bruegel.

Deels is die verandering veroorzaakt door de toegenomen rol van China in de wereldeconomie, waardoor China (meer) met de buitenwereld handelt en vooral honger heeft naar grondstoffen en energie. Precies dat wat Rusland volop te bieden heeft. Deels ook door de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie, waardoor handel met Rusland niet alleen goedkoper werd maar ook sommige markten opengingen door de WHO-regels.

Wat sinds 2014 een belangrijke rol heeft gespeeld bij het aantrekken van (handels)betrekkingen tussen Rusland en China is de handelsoorlog tussen Rusland en de EU. Daardoor hebben Russische bedrijven noodgedwongen nieuwe markten moeten zoeken - respectievelijk nieuwe leveranciers moeten vinden - voor producten die niet meer naar of uit de EU gehaald mochten worden door de sancties.

Hoe groot het effect van alle bovengenoemde factoren voor de Russische internationale handel is zien we aan het aandeel van de Chinese producten in de totale invoer van Rusland. Waren de Chinese bedrijven in 2000 goed voor minder dan vijf procent van de totale Russische invoer. Tegenwoordig is dat aandeel circa twintig procent.

Hoe is dit alles van belang voor de EU en de eurozone? De onderzoekers van Bruegel hebben gekeken naar twee vragen: Zijn bedrijven uit de eurozone/EU en uit Rusland elkaars concurrenten op de Chinese markt en of de bedrijven uit de eurozone/EU en China elkaar beconcurreren op de Russische markt.

Het antwoord op de eerste vraag is: nee. Rusland voert vooral energie en grondstoffen uit naar China. Precies de spullen die de EU zelf van Rusland koopt. De Europese landen verkopen vooral machines, chemische producten et cetera in China en hebben daarop weinig concurrentie van de Russen. Hoe anders is de situatie op de Russische markt echter! Daar zijn de bedrijven uit de eurozone/EU en China juist elkaars grootste concurrenten. Zowel de Europeanen als de Chinezen proberen bijvoorbeeld hun machines en voertuigen aan de Russen te slijten.

Het bovenstaande betekent dat naarmate China en Rusland hun betrekkingen - waaronder handelsbetrekkingen - verder aanhalen, Europese bedrijven het almaar lastiger zullen krijgen ten oosten van de Unie. De onderzoekers van Bruegel vroegen zich af wat het effect zou zijn als China en Rusland de nu geldende tarieven in hun onderlinge handel zouden afschaffen. Jaarlijks zou dat de exporteurs uit de EU vier tot vijf miljard euro schelen. Dat klinkt misschien niet veel, maar daarbij mogen we een aantal zaken niet uit het oog verliezen. In de eerste plaats kunnen de gevolgen voor een paar sectoren behoorlijk groot zijn, zo’n gemiddelde verbloemt dat.

In de tweede plaats kan Rusland, uit geopolitieke overwegingen, een deel van zijn energie-export verleggen van de EU-landen naar China. Aan de vraag naar energie uit China zal het niet liggen.

Zo op het eerste gezicht kan het overkomen dat de agrisector weinig last zou hebben bij een verder verbeterende relatie tussen China en Rusland. Het is waar dat de EU-landen veel agrarische producten uitvoeren naar Rusland, maar concurrentie op dat gebied uit China is maar beperkt aangezien China zelf ook een grote importeur van landbouwproducten is.

Echter. Wanneer de (handles)relaties tussen China en Rusland verder groeien en verbeteren, en de onderlinge handel goedkoper wordt, dan kunnen er wel degelijk gevolgen zijn voor de Europese export van de agrarische producten naar Rusland. China kan, om maar wat te noemen, meer varkensvlees invoeren uit omliggende landen dan het land zelf nodig heeft en het overschot naar Rusland exporteren, gebruikmakend van de gunstige tarieven en andere handelsvoorwaarden. En tot slot moeten we het politieke aspect niet vergeten, iets wat vaak een belangrijke of zelfs doorslaggevende rol spelt in het Russisch buitenlands economisch beleid.

De EU-landen moeten de ontwikkelingen in de relatie tussen China en Rusland goed in de gaten houden en op tijd anticiperen op de veranderingen daarin. Meer in het algemeen moeten de EU-landen nog harder aan de slag om concurrerend te blijven en om steeds betere producten te maken, want een andere trend is dat bedrijven uit een land als China ons qua technologie en kwaliteit aan het inhalen zijn. Wij als Europa moeten ervoor zorgen dat ze nergens, ook in Rusland niet, om de kwaliteit en veiligheid van onze machines en ons voedsel heen kunnen.