Een paar weken van dalende aandelenkoersen kunnen een groot verschil maken in het land van de centrale banken. Op woensdag 3 oktober zei Jerome Powell, de voorzitter van de Fed, in een interview dat het zeer ruime monetaire beleid van de bank niet meer nodig is.
De Amerikaanse economie draaide op dat moment meer dan uitstekend. De Fed was dan ook bezig met het verhogen van de rente en zou daar nog een tijd mee doorgaan. "Dit omdat de rente op het moment ver weg ligt van het neutrale niveau", zo meldde Powell.
Lange weg te gaan
Dit is het niveau waarbij de Fed de economie stimuleert noch afremt. De centrale bank uit Washington zegt dat dit niveau op circa 3% ligt. Toen de voorzitter van de Fed sprak, stond de rente op 2,25%. Kortom, er was nog een lange weg te gaan. De bank gaat door met het verhogen van de rente; in december 2018 wordt die verhoogd en in 2019 ook 3 keer. Het klopt dat dit boven het neutrale niveau is, want de Fed wilde de rente bewust iets boven dat niveau brengen (om de economie iets af te remmen).
De afgelopen weken heb ik herhaaldelijk gezegd dat de renteplannen van de Fed (3 renteverhogingen in 2019 en 1 in 2020) op een zeer rooskleurig macro-economisch scenario zijn gestoeld. Die plannen komen dus niet uit, stelde ik regelmatig. Woensdagavond 28 november (Nederlandse tijd) stond Jerome Powell op de planken van het Economics Club. De officiële rente stond namelijk volgens de topman net onder het neutrale niveau.
In slechts een paar weken tijd veranderde de rente (die zowel in oktober als gisteren op 2,25% stond) van 'ver van het neutrale niveau' naar 'net onder het neutrale niveau.' Dat is een U-bocht die ik de afgelopen 20 jaar zelden heb gezien. Gelukkig is de verklaring makkelijk te vinden.
Rentekoers wijzigen
In september van dit jaar zei de Fed-baas dat de Fed de uitgezette koers zou wijzigen bij 'een significante en langdurige correctie op de financiële marken'. Hij voegde eraan toe dat een van de belangrijkste lessen van de financiële crisis is dat de stabiliteit van het systeem belangrijk is. Mijn vertaling daarvan was: "Wanneer wij beginnen te vrezen voor financiële instabiliteit, dan grijpen we onmiddellijk in."
Het ingrijpen van een centrale bank betekent minder renteverhogingen of -verlagingen. Over U-bochten gesproken: dit was er ook 1. In een van zijn eerste publieke optredens (na de benoeming als Fed-voorzitter), hintte Powell er namelijk sterk op dat hij de financiële markten niet te hulp zou schieten als de aandelenkoersen zouden dalen.
Dalende aandelenkoersen
Daags na zijn woorden begonnen de aandelenkoersen onder meer in de Verenigde Staten te dalen, met als gevolg dat we te maken hebben met een daling die we rustig kunnen omschrijven als 'significant'. In week 48 publiceerde de bank zijn allereerste Financial Stability Report. Daarin valt te lezen dat bij een sterke daling van de aandelenkoersen, bedrijven in problemen kunnen komen. Met alle gevolgen van dien voor de mooie vooruitzichten voor de Amerikaanse economie in 2019.
In het rapport staat ook: "Zelfs als geplande renteverhogingen verwacht worden en dus geen verrassing zijn voor het publiek, kunnen de koersen zich plotseling aanpassen aan hogere rentes. Dat kan de volatiliteit op de Amerikaanse en internationale markten vergroten en tot spanningen bij bedrijven leiden." Vrij vertaald: "Je kunt als centrale bankier praten als Brugman, maar dat is nog geen garantie dat de verandering, soepel en zonder schokken op de markten verwerkt zal worden."
Reageert de ECB?
Precies zoals ik had verwacht, dwong de daling van de aandelenkoersen de Fed bij te draaien. Als Powell zegt dat de rente van 2,25% net onder het neutrale niveau ligt, dan zegt hij in feite dat er na de verhoging in december nog hooguit 2 te verwachten zijn in 2019. Die 3 verhogingen in 2019 en 1 verhoging in 2020 lijkt eerder science fiction, dan iets wat je in de verste verte zou kunnen scharen onder realistisch.
Dat op zijn beurt kan de ECB ertoe aanzetten om de officiële rente langer dan verwacht op 0% te houden of zelfs het opkopen van staatsobligaties langer te doen. De meest recente plannen van de bank op dat gebied zijn om er per 31 december van dit jaar mee te stoppen.