Zwaar slotstuk tarweoogst komt ten einde

Toen het in de eerste week van augustus flink ging regenen, waren juist veel tarwegewassen in het midden en noorden van Nederland oogstrijp aan het worden. Na storm Poly – op 6 juli – ging er al behoorlijk wat tarwe tegen de vlakte. Een combinatie van slagregens, wind en overmatige neerslag zorgde begin augustus voor nog veel meer gelegerde percelen. Schotvorming trad daar het eerste op. Het groeiseizoen speelt een rol in de gelegerde tarwe. "Doordat we een koud voorjaar hadden, kwam de mineralisatie laat op gang. Zeker waar drijfmest is uitgereden", legt een akkerbouwadviseur uit Noord-Nederland uit. "Toen met de vele regen de nutriënten vrijkwamen, is de tarwe hard gaan groeien. Dat resulteert in zware gewassen met veel stro."

Vooraf maaien
Grofweg vanaf donderdag 10 augustus was het graan op de meeste plekken droog genoeg zodat er weer kon worden gedorst. Daarbij werd snel duidelijk dat de percelen met sterke legering en gekiemde tarwe uiterst moeizaam konden worden geoogst. Om dat voor elkaar te krijgen, is in moeilijke gevallen teruggevallen op apart maaien voor het dorsen. Bijvoorbeeld met een graszaadmaaier of zwadmaaier. Dat levert uiteraard extra verliezen op, maar veel keus hebben telers meestal niet.

De klepelmaaier of schijveneg is tot op heden nauwelijks gebruikt om percelen onder te werken. Het gaat slechts om zeer kleine oppervlaktes. Over de kwaliteit van de tarwe zijn de graancollecteurs niet helemaal ontevreden, gezien het seizoen. In zomergerst is legering niet zo'n probleem. Daar hebben, met name in het noorden en noordoosten, percelen vooral met doorwas te maken. Nadat het ging regenen zijn de planten opnieuw gaan uitlopen, waardoor de percelen erg tweewassig worden. "Deze week worden zomergerst en -tarwe geoogst. De meeste wintertarwe is al weg in Friesland en Groningen", zegt Arjen Bijlsma, verkoopleider van toeleverancier Hoogland.

Kwaliteit beter dan gedacht
In het noordoosten van Groningen, waar traditioneel zeer veel tarwe wordt verbouwd, waren de problemen groot. Inmiddels heeft Buseman Granen in Scheemda alle tarwe binnen. "Gedeeltelijk met schotvorming, maar over het geheel valt de kwaliteit nog niet tegen", zegt eigenaar Focko Buseman. "We hadden verwacht dat de inhoud van de korrel behoorlijk minder was na alle regen, maar de eiwitpercentages blijven goed overeind. Door de tarwe met een zogeheten punter te behandelen, die we normaal voor het bewerken van haver gebruiken, kunnen we een partij opschonen zodat hij als veevoer kan worden afgezet."

Door de vele regenval is het hectolitergewicht wel gedaald. "De industrienorm is 72 of hoger, maar het gemiddelde is dit jaar bij ons 68 tot 69", vertelt Buseman. "Dit betekent dat klanten nu partijen afwijzen, maar ik denk dat er op de langere termijn toch een lager gewicht moet worden geaccepteerd. Iedereen heeft er dit jaar mee te maken en niet alleen in Nederland. Gelukkig kunnen we met een bewerking de kwaliteit verbeteren, al nemen de kosten daardoor wel toe."

Wie een ronde langs telers en adviseurs maakt, leert wel dat de hectolitergewichten van tarwe dit seizoen een erg grote spreiding kennen. Van 66 of 67 maar ook wel ruim boven de 70 tot 77. Volgens Delphy-adviseur Frederick Roseboom, werkzaam in Noord- en Noordoost-Groningen, komt dat deels doordat de gewichten voor de regen zeer hoog waren. "Er zijn telers die hebben gekozen om voor de regen al tarwe te dorsen en het vervolgens te drogen. Daar zien we extreme gewichten van 80 of meer. Door het droogproces verlies je wat kilo's, maar het blijft hoog. Aan de andere kant komen we dit jaar ook percelen tegen met een hectoliter van 60 in extreme gevallen."

Tarwe in biovergister
Ook over de grens in Duitsland kampen boeren met dezelfde problemen. Afhankelijk van de regio moest nog een kwart tot bijna de helft van de tarwe worden geoogst en zijn er eveneens problemen met de kwaliteit. Daardoor ligt de opbrengst tot wel 30% lager. Percelen met teveel schotvorming verdwijnen in de biovergister. Voor telers een flinke domper. Het Duitse Raiffeissenverband (DRV) verwacht dat de totale oogst aan granen in Duitsland wel eens onder de 40 miljoen ton kan komen te liggen, een daling van zeker 7% ten opzichte van 2022.

Na de tarwe volgt nog het stro, dat lang niet overal van het land is. Bovendien lag er nog veel stro van voor de regenperiode, dat inmiddels meerdere keren is geschud en gekeerd om het droog te krijgen. Deze week wordt nog mooi zomers weer verwacht, waardoor de stro-oogst snel kan verlopen. Daarna wordt het weerbeeld onstabieler met lichte neerslag tot gevolg.

In het MARS-bulletin van augustus spreken de JRC-onderzoekers van significante impact op de graankwaliteit en dan met name tarwe. In het bovenstaande plaatje is zichtbaar welke landen en regio's met problemen kampen. Dit zorgt met name voor kwaliteitsproblemen in maaltarwe en brouwgerst, al kan ook voertarwe problemen krijgen door de vorming van schimmel en mycotoxine.

Gevolgen voor zaaizaad
Dat de bak- en maaltarwe in het voerkanaal verdwijnt, is niet desastreus. Dit volume is in Noord-Nederland sowieso beperkt. Wat wel een probleem kan worden, is de beschikbaarheid van vermeerderingstarwe voor het zaaizaad. Verschillende adviseurs uitten daarover hun zorgen. Roseboom: "We weten dat er percelen vermeerderingstarwe zijn afgekeurd vanwege schot. Daarbij komt dat de kwaliteit gewoonweg minder is door de lange natte periode. In het Oldambt zijn er akkerbouwers die nog tarwe van oogst 2022 in de silo hadden zitten en ervoor kiezen om die te zaaien."

In Noord-Nederland is het gebruikelijk om eigen tarwe te laten schonen en ontsmetten. Er zijn toeleveranciers die aanraden om goede partijen tarwe apart te houden en op deze manier als zaaizaad te gebruiken. Een voordeel is wel dat in Zuid- en Midden-Nederland een (groot) deel van de tarwe al binnen was toen het nat was. In hoeverre de beschikbaarheid van zaaigraan in het gedrang komt, is daarom op dit moment nog lastig zeggen. Ook in Duitsland worden zorgen geuit over de beschikbaarheid van zaaizaad, vooral bij wintertarwe.