'Kalf bij koe houden moet boer écht zien zitten'

Stichting Caring Farmers heeft achttien melkveehouders in kaart gebracht die kalveren langere tijd bij de koe laten drinken. Die zijn te vinden via de website Kalfjes bij de koe. De stichting werkt met andere organisaties aan voorlichting voor consumenten, een nieuwe keten voor deze melkstroom en verdienmodellen voor de melkveehouder. Ook buigt de organisatie zich met anderen over standaardisering van het concept en mogelijk een keurmerk. Volgens Hanneke van Ormondt, coördinator van Caring Farmers, blijkt uit de opkomst bij verschillende webinars en lezingen over dit onderwerp dat er bij meer melkveehouders belangstelling voor deze manier van boeren bestaat.

Zuiver Zuivel (voorheen van FrieslandCampina en sinds een aantal jaar van Weerribben Zuivel) is in oktober begonnen met de verkoop van 'kalf bij koe'-melk. In eerste instantie leverden drie biodynamische boeren van Zuiver Zuivel de melk aan, inmiddels is daar een vierde bijgekomen. Deze melkveehouders krijgen een meerprijs per liter. De betreffende melkveehouders hielden uit eigen motivatie al langer kalveren langer bij de koe, zonder daar een extra vergoeding voor te krijgen. De melk werd in de grote biodynamische melkplas opgehaald. Nu de melk speciaal vermarkt wordt, is het logisch dat de meerkosten worden vergoed, geeft Edwin Crombags, commercieel manager bij Weerribben Zuivel, aan. De vergoeding is inmiddels van 5 cent verhoogd naar 7 cent, omdat de kosten niet volledig gedekt werden. Dit komt bovenop de biodynamische melkprijs die over het algemeen 4 cent hoger is dan de biologische melkprijs.

De melk die bij Albert Heijn onder het merk Kalverliefde ligt, komt van dezelfde biodynamische boeren en wordt door Weerribben in opdracht gebotteld. De halfvolle melk kost per liter bij AH €2,09, volle €2,19. Ter vergelijking: biologische halfvolle melk van het huismerk kost €1,45 per liter en volle biomelk €1,55.

Biologische melkveehouders Gerard en Mieke Mul zijn in januari begonnen om 'na een paar keer uitproberen' alle vaars- en stierkalveren drie maanden bij de moeder te laten drinken. Vanaf augustus maken ze daar zelf Blije Koe Zuivel van (onder meer vla en yoghurt) onder de naam Kalfvolle Melk. Ze tellen er nu 40 cent bij op, maar ze weten nog niet precies wat de reële meerkosten zijn. Veel minder lijkt Mul niet voldoende om extra kosten voor arbeid en verlies van melk te compenseren. "Als je vol in je financiering zit, kan dat nooit uit." Lang niet alle melk van de koeien van het echtpaar kan afgezet worden als 'kalf bij koe'-zuivel. Een groot deel verdwijnt daarom nog in de biologische melkplas tegen de gewone biologische melkprijs. Mieke Mul schat de gemiste melk per koe op 1.000 liter in drie maanden. Dat is ook waar ze bij Weerribben mee rekenen. Er wordt dan weer wel bespaard op kunstmelk.

Mul beaamt dat je veel verhalen hoort over dramatische taferelen als koe en kalf na drie maanden worden gescheiden. "Op dit moment werken we met een soort neusflapje, daarmee kunnen ze niet meer omhoog, maar wel naar beneden drinken. Ze blijven wel bij elkaar, maar de kalveren drinken niet meer bij de moeder. Dat doen we een week. Daarna doen we het flapje uit en zetten ze in een apart weilandje, waar ze nog wel contact met de moeder hebben. Wanneer we een clubje kalveren hebben, kunnen we ze doorschuiven, dan zijn ze uit het zicht. We hadden een tweeling waarvan één het flapje was verloren, die heeft echt staan brullen. Het is heel belangrijk dat het in stappen gebeurt en niet abrupt, anders is het één groot drama. Het kost allemaal iets meer werk."

Aan de koeien merkt het echtpaar het verschil niet, maar aan de kalveren 'merk je echt dat ze veel harder groeien'. "Van de kalveren die afgelopen winter zijn geboren die nu naar binnen, zijn degenen die bij de moeder hebben gedronken echt veel groter."

Het is 'geen jubelverhaal', onderstreept Mul, ook richting de politiek die het volgens haar niet in de kop moet krijgen dat alle boeren dit moeten gaan doen. Er zijn ook veehouders die de kalveren bij de moeder hielden en daar weer vanaf zijn gestapt en er is kans op meer ziekteverwekkers en het risico dat je de besmetting moeilijk de baas wordt, geeft ze aan. "We weten van een boer die crypto in stal heeft gekregen, dan is er geen houden aan. We willen ook met boeren in gesprek hoe ze bepaalde signalen hebben gekregen. Het bij elkaar houden van de koeien en kalveren kan voor problemen zorgen die we nog niet hebben ontdekt." Ook moet de stal aangepast worden. "Tot nu toe paste het er wel bij, maar nu gaan we de stalperiode in en zijn het veel meer kalveren. We zijn nu bezig met buiten een potstal te maken, houtje-touwtje, zonder een vergunningstraject te hoeven ingaan voor een nieuwe stal."

Crombags benadrukt ook dat dit niet bij ieder bedrijf past. "Het is heel belangrijk dat de boer het echt ziet zitten, anders wordt het geen succes. In de eerste plaats heb je echt flink minder melk om te leveren aan de zuivelfabriek. Al krijg je een meerkostenvergoeding, je hebt aardig wat aandacht nodig om te zorgen dat het allemaal goed loopt. Kalfjes schieten bijvoorbeeld gewoon onder het draad door, er zijn echt veel dingen waar je aan moet denken en op letten."

Biodynamische bedrijven zijn meer dan gemiddeld geschikt, vindt Crombags. "Het zijn vaak kleinere bedrijven en ze hebben meer nevenactiviteiten, zoals bijvoorbeeld een zorgtak. Het is belangrijk dat er ondanks dat het kalf bij de koe drinkt contact blijft tussen boer en koe en kalf, anders verwildert de veestapel. Dat kan ook gevaarlijke situaties opleveren, vooral bij biodynamische koeien die nog hun hoorns hebben. Maar als het allemaal lukt, kan het veel meer voldoening geven voor de boer."

Als de 'kalf bij koe'-melk een succes wordt, wil Zuiver Zuivel het assortiment verder uitbreiden, maar daarvoor is het volgens Crombags 'echt nog te vroeg'. Wel is hij 'heel positief gestemd'. "De reacties zijn heel positief. Het is eigenlijk te vroeg om duidelijke conclusies te trekken, maar we zien wel een stijgende verkoop." Volgens Mul is voor het slagen van het 'kalf bij koe'-concept de afzet van cruciaal belang. "We hebben hier zoveel consumenten gehad die zeggen: waarom moeten de kalfjes bij de moeder weg. Laten die consumenten het dan maar zien."