Achtergrond Stikstofstemming
De Haagse spin aan het geklapt landbouwoverleg
Direct na het klappen van het landbouwoverleg begin deze week moest natuurlijk wel even aan het Nederlandse publiek duidelijk worden gemaakt wie daarvoor verantwoordelijk was: LTO Nederland natuurlijk! Landbouwminister Piet Adema deed het voorkomen alsof de laatst overgebleven boerenorganisatie van betekenis al bijna met één voet binnen was en die op het laatst terugtrok. Probleem was dat de organisatie 'intern niet bij elkaar kwam', zo voegde hij nog toe. Alles voor de beeldvorming, al was de laatste toevoeging niet onwaar. In onze rubriek Stikstofstemming geven we op onze eigen wijze een impressie van de stikstofcrisis.
Als de ZLTO niet had dwarsgelegen, was er misschien wel getekend. Niet voor niets had de voorzitter van het landbouwoverleg zich naar verluidt al eens laten ontvallen dat hij ZLTO-voorzitter Wim Bens liever kwijt dan rijk was. Toch was er met een handtekening van Van der Tak nog geen echt Landbouwakkoord geweest, zo weet ook Adema en het hele kabinet. Want zonder instemming van de leden van de LTO-organisaties, was er ook geen akkoord. En die weten nu nog steeds amper wat er in de laatste conceptteksten stond.
Mediatactiek
Bij de Haagse politieke media werkte de tactiek van de coalitie evenwel. Zeggen dat het niet aan haar had gelegen, dat het tot nu toe heel goed was gegaan en dat het zo jammer was dat LTO uiteindelijk toch niet durfde, terwijl er al zóó veel was bereikt. Zelfs de meest verbeten D66'er zong dit liedje mee, wellicht uit coalitiebelang. Maar in het CDA is de discipline in de achterban kennelijk niet sterk genoeg. Daar laait het gemor over aanpassingen weer op en zetten leden druk op Wopke.
Het beste voorbeeld van onkritische journalistieke meegaandheid met dit verhaal was wellicht de talkshow van Eva Jinek, waar - geconfronteerd met zo veel Haagse kaasstopwijsheid - zelfs LTO-voorman Sjaak van der Tak bijna van zijn stoel viel.
Leaserechten als tegemoetkoming
Intussen heeft de overheid in de acht maanden onderhandelen nog amper één wezenlijke tegemoetkoming richting de landbouw gezet, geen eerste stappen die vertrouwen geven, zoals een oplossing voor de PAS-melders of anders. De paar PAS-melders die wel een beetje extra stikstofruimte ontvangen, moeten het doen met rechten die nooit eigendom worden, zo laat minister Van der Wal weten. Het worden een soort leaserechten.
Overheid heeft het nooit gedaan
De parallel dringt zich op met de mestwetgeving. Nederland staat er in Brussel gekleurd op omdat het land al vele jaren in gebreke blijft met het voldoen aan de afgesproken mestregels. De eerste verantwoordelijkheid ligt daarvoor echter bij de Nederlandse overheid, omdat die er niet in slaagt om deugdelijke wetgeving in elkaar te zetten waar boeren aan moeten voldoen. In plaats van wel te komen met gewoon deugdelijke wetgeving, maakt de Nederlandse politiek steeds meer onmachtig kabaal, verhoogt de gewenste inzet en geeft boeren de schuld dat ze er niet aan voldoen. Kennelijk draagt de overheid nooit schuld.
Geredigeerd verslag
Nu er geen Landbouwakkoord komt, moet er wetgeving worden gemaakt, laat minister Adema voortdurend weten. Dat duurt al snel weer een jaar, als daarvoor de handen al op elkaar komen. Adema liet weten vandaag in het kabinet verslag doen van zijn bevindingen, maar concrete bespreekstukken stonden echter niet op de agenda. Na de ministerraad werd wel een concept Landbouwakkoord met begeleidende stukken naar de Kamer gestuurd. De Kamer had er om gevraagd. Komende week wordt er over gedebatteerd. Voorzitter Chris Kalden had, samen met bureau Berenschot, dat de laatste jaren de vaste hulppiet is bij landbouwoverleggen, snel een synthese geschreven van de laatste stand van zaken.
Doel uit oog en bureaucratische freestyle
Het meest jammere van acht maanden landbouwtafelen is - ongeacht de uitkomst - misschien nog wel dit: een proces dat moest leiden tot herstel van vertrouwen heeft de sfeer bepaald niet verbeterd. Wellicht niet perse tussen bestuurders en rijk, maar wel tussen gewone boeren en overheid. Dat komt vooral omdat het hoog ingezette proces in moreel opzicht al snel ontspoorde. Omdat er zo enorm veel druk is uitgeoefend richting een gewenst resultaat, door deeltafels en hoofdtafels tegen elkaar uit te spelen, samenvattingen van bijeenkomsten naar gewenste uitkomsten toe te redigeren, door slecht te luisteren, sectoren met één zin af te branden (bijvoorbeeld: 'de vleeskalverhouderij weerspiegelt de omvang van de Nederlandse melkveehouderij') en door het onduidelijk afkaderen van wat wel en wat niet bij een akkoord moet horen. Bovendien zijn er regelmatig overlegjes buiten het reguliere traject om geweest, oftewel de achterkamertjes. Kortom, alles wat niet past bij een vertrouwenwekkend proces is ingezet. Het kabinetsdoel ging steeds meer overheersen, het overleg ontaardde in een bureaucratisch potje freestyle.
Klaas van der Horst
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
