Financiering melkveesector in kritieke fase beland

Uit een rondvraag bij een aantal grote boekhoud- en adviesbureaus blijkt de nijpende actuele situatie. "Op dit ogenblik komen alle voor de melkveehouderij negatieve ontwikkelingen bij elkaar – hoge lasten en lage inkomsten - en die zetten hen klem", zegt Lubbert van Dellen, marktdirecteur Agro & senior bedrijfsadviseur bij Flynth. "Mijn advies is om nu, als je kunt, qua financiering op je plek te blijven zitten en alleen doen waar je invloed op kunt hebben. Daar hoort bij het zoveel mogelijk drukken van de voerkosten. Als je extra grond nodig hebt, kijk dan wat je kunt bereiken bij stichtingen, kerken, bij (groepen van) particulieren of via erfpacht."

Hoge melkprijs verdreef zorgen
Vorig jaar was het beeld voor de melkveehouderij heel anders. De donkere wolken die er toen waren in verband met de stikstofproblematiek, werden naar achteren gedrongen door de uitzonderlijk hoge melkprijs. Dat maakte ook dat melkveehouders veel minder vaak een beroep hoefden te doen op de bank. Afgelopen voorjaar daalde de melkprijs flink, terwijl die pas op dit moment weer iets begint te stijgen, maar dat slechts geleidelijk doet. Afgelopen zomer begon ondertussen de rente hard te stijgen. Nu staat die gemiddeld boven de 6%, eerder richting 7%. Dat is meer dan een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar. Ook tal van andere kosten zijn hard omhooggegaan.

Meer kredietruimte is nieuwe aanvraag
Alleen al het ophogen van de kredietruimte op rekening-courant gaat al moeizaam. Dat speelt al wat langer, maar wringt in de huidige situatie wel extra. Vroeger kon dat met een paar telefoontjes, de laatste jaren wordt een ophoging gezien als een volledig nieuwe kredietaanvraag. Dat kost veel extra tijd en geld, en meer rente. Soms kan ergens nog een mouw aan worden gepast, weet Erik van Gorp, van Abab Accountants en Adviseurs. Wie bijvoorbeeld kortgeleden zonnepanelen heeft gelegd, kan met terugwerkende kracht regelmatig een financiering aanvragen en krijgen op die panelen via een banklening of financial lease.

Aantal opties slinkt
Heel veel opties zijn er helaas voor de kredietnemer niet. "De banken hebben de laatste jaren steeds minder aandacht voor kleinere kredieten. Onder de 5 ton krijg je in de praktijk te maken met een team van medewerkers op afstand in plaats van één vaste contactpersoon. Daarbij wordt ook lang niet alles meer gefinancierd. Fosfaatrechten bijvoorbeeld zijn bij de meeste grote banken eigenlijk een no-go geworden. De achtergrond bij dit alles is dat de gemiddelde rendementen en marges in de melkveehouderij behoorlijk dun zijn geworden."

Hans de Bie van Alfa Accountants en Adviseurs wijst er, net als veel collega's, op dat melkveehouders zelf ook met onzekerheden zitten. Ook wijst hij op de nog steeds grote onderlinge verschillen qua kostprijs en rendementen tussen melkveehouders onderling.

Geen voordeel van twijfel meer
"De verschillen in kostprijs kunnen nog steeds oplopen tot 10 cent per kilo melk, en dat verklaart ook veel van het verschil in behandeling door de banken tussen bedrijven onderling, maar per saldo is een bedrijfsfinanciering nu wel veel moeilijker dan een aantal jaren terug. Banken willen weten voor welke opgaven je bedrijf staat, wat bijvoorbeeld de gemiddelde stikstoflast is of te verwachten stikstoflast is van je bedrijf op grond van het gebiedsplan. Ook moet worden gerekend met het effect van het derogatieverlies op je bedrijf (wat betekent dat voor de mestplaatsing en de kosten?). Verder is een duurzaamheidstoets nodig. Banken scherpen hun ratio's aan vanwege alle onzekerheden en waar je vroeger misschien het positieve voordeel van de twijfel kreeg, kiezen ze nu voor behoedzaamheid."

Slinkende kredietportefeuille
Rick Hoksbergen van Countus ziet het niet anders. Hij verwijst daarvoor ook naar de macro-indicatoren. "In de voorgaande jaren zag je steeds een groei van de agrarische kredietportefeuille. Dat is niet meer zo. Dat komt mede doordat de banken steeds scherpere eisen stellen." Overstappen van bank is momenteel helemaal niet handig, weet Hoksbergen. "Je komt er niet meer in, want banken houden de boot af. Bestaande klanten worden wel normaal bediend, ziet hij. Dat geldt ook voor PAS-melders, maar in het algemeen kost alles veel meer tijd en moeite. De doorlooptijd van kredietaanvragen is veel langer, want allerlei interne commissies bij de bank moeten er een oordeel over geven en de criteria zijn dus scherper."

Digitale straat in plaats van sparren
Ook zijn de kleinere kredieten, van enkele tonnen, steeds minder aantrekkelijk voor de banken. Daarvoor komt ook geen relatiebeheerder meer langs om te sparren. Dat is te duur voor de bank, je belandt in de 'digitale straat' zoals dat heet. "In een aantal gevallen is het voor boeren dan aantrekkelijker om met andere partijen in zee te gaan. Het kan vlotter werken en kan op dit moment best 1,5% tot 2% verschil in rente uitmaken, in het voordeel van de particuliere partijen. Wel moet je goed uitkijken om geen wurgcontract af te sluiten, maar het is een optie die het overwegen waard is."      

Klem tussen Brussel en Den Haag
Van Dellen ziet wat de banken doen qua kredietverlening, maar tekent aan dat de banken in wezen ook niet heel veel anders kunnen. "Ze gaan voor de kredietverlening volledig uit van de Basel 4-criteria, waar de Europese banken zich aan moeten houden. Dat betekent dat ze kijken naar je actuele verdiencapaciteit. Daarbij is een liquiditeitsmarge nodig van tenminste 5%, de actuele opbrengst per kilo melk moet minimaal 42 cent zijn, de mestafvoer moet de komende jaren geen problemen opleveren en je moet bij de actuele rente van zo'n 6% in 25 jaar kunnen aflossen. Dat is het actuele plaatje. Ga er maar aan staan."

"Het is dan ook niet voor niets dat de Rabobank enige tijd geleden een brief naar Brussel heeft gestuurd met de boodschap dat de druk vanuit het monetair beleid (Basel 4) kan uitlopen op het einde van de grondgebonden landbouw. De landbouw zit klem tussen de monetaire eisen die vanuit Brussel aan de banken worden gesteld, en de duurzaamheidseisen die vanuit Den Haag komen."