Leerdammer Kaas bestaat dit jaar officieel 50 jaar. In 1974 werd deze kruising tussen Goudse en Emmentaler kaas op de markt geïntroduceerd door Baars Kaas. De kaas was ontwikkeld bij het NIZO in Ede, dat nu een verzelfstandigd voedingsbedrijf is. Baars zette zich meteen aan de slag om er een echte merkkaas van te maken, en met succes. Leerdammer Kaas groeide uit tot een van de grootste kaasmerken van Europa. Op de top van haar succes werd de waarde van het merk ingeschat op enkele honderden miljoenen euro's, veel meer dan al het andere wat de zuivelverwerker bezat.
Leerdammer werd in 1974 op de markt geïntroduceerd door Baars Kaas uit een kruising tussen Goudse en Emmentaler kaas. De nieuwe kaas was ontwikkeld bij het NIZO in Ede, dat nu een verzelfstandigd voedingsbedrijf is. Baars zette zich meteen aan de slag om er een echte merkkaas van te maken, en met veel succes.
Toch viert huidige eigenaar Lactalis het jubileum enigszins in besloten kring, want vooral voor de leveranciers en personeel. Niet echt voor de buitenwacht eromheen. Een verzoek van Boerenbusiness om mede aandacht te besteden aan het halve-eeuwfeest, bleef ook onbeantwoord. Misschien niet helemaal verbazend, want Lactalis houdt niet van publiciteit en tussen Lactalis en de leveranciers heerst ook niet echt een feeststemming. De uittocht van boeren, die onder de vorige eigenaar als is ingezet, gaat door. Om de fabrieken bezet te houden, moet vandaag de dag veel melk worden bijgekocht.
Afgunst en jaloezie
De grote Nederlandse zuivelbedrijven bezagen het succes van het Leerdammer merk jarenlang met een combinatie van afgunst en jaloezie. Er waren ook een aantal malen plannen om het te kopen, maar de grote coöperaties hikten aan tegen de snel opgelopen prijs van het merk.
Er is ook het nodige aan geld gestoken in de ontwikkeling van het kaasmerk. Kaashandelaar Cees Baars zocht al snel steun bij voedingsconcern Wessanen, die het merk en kaasfabriek De Vijfherenlanden in 1976 overnam. In 1982 kocht het ook de kaasfabriek in Dalfsen erbij, waar ook Leerdammer kazen werden geproduceerd. Wessanen had overigens ook nog andere zuivelfabrieken, onder meer in Kampen, maar die maakten geen kaas.
Hoe Leerdammer aan zijn naam kwam, is niet precies bekend. De kaasfabriek in Leerdam heeft er in elk geval niets mee te maken, want die was van Campina. Maar Leerdammer klinkt wel beter dan Schoonrewoerder, naar de plaats waar zuivelfabriek De Vijfheerenlanden staat en Leerdam heeft een bredere bekendheid door onder meer het glas.
Onder de vleugels van Wessanen ontwikkelde het Leerdammer-merk zich goed, maar rond de eeuwwisseling verzandde het beursgenoteerde Wessanen in een discussie over de koers en wilde het af van de zuiveldivisie. Uiteindelijk werd deze in 2001 voor €190 miljoen verkocht aan de Franse Fromageries Bel. Die ontwikkelden het merk verder, met onder meer nieuwe smaakvarianten. Ook introduceerden ze de kaas op nieuwe markten. De verkoop van kaas onder het Leerdammer-merk nam tot 2013 gestaag toe, tot zo'n 53.000 ton. Daarna zette een daling in. Niet bekend is wat er nu onder merk wordt verkocht. Naast de merkkaas heeft Leerdammer ook altijd kaas gemaakt voor afzet in de handel, ruwweg zo'n 20.000 ton per jaar. De totale kaasproductie in de fabrieken in Schoonrewoerd en Dalfsen piekte op een kleine 80.000 ton.
Toen was de stemming onder de leveranciers al enigszins verslechterd. Jarenlang hadden deze leveranciers een concurrerende melkprijs ontvangen, maar al rond 2007/2008 was het al eens tot aanvaringen gekomen tussen deze groep en het management. De Leerdammer-leveranciers zijn van oudsher bewust niet-coöperatief en mondig, vanouds deels ook kleinschalig, met grupstallen, al zijn er die niet veel meer. Ze bevinden zich vooral in Zuid-Holland, de Gelderse Vallei, de Betuwe, langs de IJssel en in Overijssel.
Conflict over melkprijs
Tussen 2010 en 2015 ontstond er nieuwe conflictstof, omdat veel boeren vonden dat de Franse eigenaar gemaakte afspraken over koppeling van hun melkprijs aan die van Cono niet nakwam, zo voelden zich ook niet gehoord door de Fransen. Het kwam tot rechtszaken. In een aantal daarvan werd de Groupe Bel, zoals het moederbedrijf inmiddels heette, in het ongelijk gesteld en moest het melkgeld repareren. Toch werd de stemming er niet beter op, omdat Bel haar gedrag in de ogen van de leveranciers niet veranderde. Er volgden meer rechtszaken, in 2017 werd een boerencollectief opgericht, de Leveranciers Vereniging Leerdammer Collectief (LVLC), en een toenemend aantal leveranciers ging lopen. Toen de Groupe Bel de Nederlandse tak samen met een paar andere bedrijven overdeed aan concurrent Lactalis, was er even de hoop dat het rustiger zou worden, maar de uittocht van leveranciers stopte niet.
Rond 2015/2016, op de top, had Leerdammer zo'n 800 miljoen kilo melk, waarvan het ongeveer 750 tot 770 miljoen kilo kon verwerken. Er waren toen zo'n 1100 leveranciers. Inmiddels staan die cijfers een stuk lager. Precieze informatie is niet voorhanden, maar volgens schattingen van betrokken buitenstaanders is er inmiddels wel zo'n 200 tot 250 miljoen kilo melk verdwenen, terwijl ook het aantal leveranciers fors lager ligt, door zowel bedrijfsbeëindiging als door overstap naar andere verwerkers. Leerdammer-leveranciers zijn ook niet altijd de boerenbedrijven met het meeste bestaansperspectief. Er zitten nogal wat kleinere bedrijven bij, soms nog stalmelkers. Huidig CEO Jan Verbessem gaf eind vorig jaar aan op zoek te zijn naar nieuwe leveranciers. Wel is de vraag hoe succesvol deze zoektocht is, gezien Leerdammer bepaald niet de enige verwerker is waar melkveehouders terecht kunnen.