Hoe goed kan Natura 2000 gebied tegen ammoniak?

Misschien verdraagt kwetsbare natuur ammoniak wel beter dan gedacht. En is zo'n strenge stikstofnorm dan wel nodig? Het voorstelde Kabinetsbeleid om uit de stikstofcrisis te komen, vraagt zware offers van de veehouderij, aanverwante sectoren en van de leefbaarheid op het platteland. Zulke zware offers brengen, vereist op z'n minst dat de ammoniakreductie de stikstofgevoelige Natura 2000 gebieden ook zichtbaar en aantoonbaar helpt. Ik heb daar mijn twijfels over.

In 1968 verscheen het spraakmakende Plan Mansholt voor een nieuw Europees landbouwbeleid. Agrarische bedrijven moesten veel groter worden en zich specialiseren. Voor de helft van de agrarische bedrijven in Europa was geen toekomst. De andere helft moest op efficiënte bedrijven een fatsoenlijk inkomen kunnen verdienen. In ons land stuwde het sterke overheidsdrieluik in de landbouw van Onderzoek, Voorlichting en Onderwijs de landbouwproductie omhoog. Met gunstige fiscale regelingen (WIR) steeg bijvoorbeeld het aantal ligboxenstallen tussen 1970 en 1981 van ongeveer 800 naar bijna 20.000. Het traditionele gemengde (kringloop-)bedrijf op zandgrond verdween. Ook bij ons thuis gingen de varkens en kippen weg en verdubbelde het aantal melkkoeien.

Ammoniakemissie eenderde van 1990
De veehouderij groeide tussen 1970 en 1985 onbelemmerd. De landelijke mestproductie steeg naar recordhoogte met 95 miljoen ton in 1986 (CBS). Stalmest en gier werden drijfmest. Deze mest werd jaarrond vaak en veel uitgereden. De berekende ammoniakproductie steeg naar 331 miljoen kilo in 1990 (CBS). De mestwetgeving en de superheffing maakten in het midden van de jaren tachtig een einde aan deze stormachtige ontwikkeling. Vijfendertig jaar later is de mestproductie (2021) in ons land een kwart lager. De ammoniakemissie is nu (2018) nog maar een derde van de emissie uit 1990. En het aantal bedrijven met rundvee, varkens en kippen is vanaf 1986 met 75% gedaald naar 28.500 in 2021.

De Natura 2000 gebieden zijn dus al jarenlang blootgesteld aan veel ammoniak uit de veehouderij, vooral tussen 1970 en 1990. De te reduceren hoeveelheid van 39 miljoen kilo ammoniak in de stikstofplannen is 12% van de uitgestoten hoeveelheid in 1990. Deze hoeveelheid moet de voor stikstof kwetsbare Natura 2000 gebieden gaan redden.

Focus oplossingen op mest
Ammoniak is voor 87% gerelateerd aan dierlijke mest (passage uit het Adviesrapport: "Niet alles kan overal"). Focus de oplossingen op mest. Behalve ammoniak, pak je dan ook de emissiereductie van broeikasgassen (klimaatopgave) mee. Ook de productie van biogas uit mest is mogelijk. Met aanpassingen in de bedrijfsopzet en -voering, in combinatie met innovaties, kan er voor de korte termijn een emissiearmere bedrijfsvoering worden bereikt. Ook verbetering van de biodiversiteit, met in de praktijk al veel initiatieven, kan hier in worden meegenomen. De regering moet deze oplossingsrichting dan wel willen, volmondig erkennen en ondersteunen. Marktontwikkelingen gaan sturing (blijven) geven aan de omvang van de veestapel en het aantal bedrijven.

Ik ben benieuwd of we in de toekomst gaan zien of minder ammoniakuitstoot geholpen heeft bij het herstel van de kwetsbare Natura 2000 gebieden.

Jaap Uenk

Jaap Uenk is eigenaar van adviesbureau Mestem en heeft meer dan 40 jaar ervaring in diverse functies in de Nederlandse mestsector.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.