Irritatie en vragen over 5xD plannen van Duitse supers

Marktpartijen geven aan dat de nieuw ingeslagen richting van de supermarktketens lijkt ingegeven door de moeilijke situatie in de Duitse varkenshouderij. Vanwege Afrikaanse varkenspest en corona bevinden de opbrengstprijzen zich in een dal. Meermaals riepen boeren en belangenbehartigers supermarkten op om een standpunt in te nemen en voorrang te geven aan leveranciers van eigen bodem. Hoewel bij iedereen het gevoel leeft dat er dingen (in positieve zin) gaan veranderen, worden er bij de uitvoering van de plannen nog wel vraagtekens gezet. Zo meldt een woordvoerder van een van Duitslands grootste slachters: "Supermarkten zien zich genoodzaakt een signaal af te geven, dat blijft hangen. Over de concrete invulling is echter nog weinig nagedacht." Ondertussen bespeuren Nederlandse biggenhandelaren ook dat het onderwerp leeft, bij zowel leveranciers als afnemers. De 5xD eis kan de waardering voor Duitse biggen ten goede komen, toch verwachten insiders niet dat de Nederlandse big direct overbodig wordt.

Veel open eindjes
De intentie van de supermarkten is gecommuniceerd met Duitse varkensslachters die de supers dagelijks bevoorraden. Toch lijkt hierbij in eerste instantie sprake te zijn geweest van eenrichtingsverkeer en valt er irritatie te bespeuren over het gebrek aan kennis bij het uitvoerend management van de supers. "Het is behoorlijk frustrerend om te zien dat er een pakket eisen wordt overhandigd zonder dat de boodschapper van de opdracht ook maar enige kennis heeft over hoe dit ingevuld moet worden, en óf deze eisen realistisch zijn. Zeker voor de korte termijn waarbinnen een en ander gerealiseerd moet zijn", aldus de woordvoerder van de Duitse slachter.

Ook lijkt de schaal waarop de 5xD-eis in korte tijd ingevoerd moet worden een punt van aandacht. Bijna alle grote supermarkten zijn inmiddels voornemens om het vers vleesschap in te richten met vlees van eigen bodem. Dezelfde woordvoerder hierover: "De supermarkten die nu hebben aangegeven over te willen stappen op de 5xD strategie hebben een marktaandeel van ongeveer 75%. We moeten daarbij bedenken dat slechts 30 kilo van een geslacht varken uit delen bestaat die geschikt is voor verkoop in supermarkten. Daar dient zich direct weer een probleem aan welke in elke keten ontstaat: wat wordt de toeslag voor een dergelijk product voor consument en boer, en hoe worden de kosten van deze keten teruggehaald in het slechts beperkte deel van het varken dat daadwerkelijk in de supermarkt meer geld opbrengt. Allemaal vragen waar nog geen antwoord op is. De ontwikkeling is in principe goed, maar het moet allemaal wel haalbaar en doordacht zijn."

Verder is het nog onzeker of er voldoende varkens zijn in Duitsland zelf om de 5xD strategie compleet in te vullen voor alle partijen die nu hebben gezegd zich aan 5xD te willen conformeren. Duitsland is voor een aanzienlijk deel van de varkensproductie aangewezen op importbiggen. Deze importbiggen voldoen niet voor de 5xD-strategie omdat het vlees moet komen van varkens die in Duitsland geboren zijn. "Duitsland importeert rond de 12 miljoen biggen uit Nederland en Denemarken. Dus van alle geslachte varkens valt deze stroom biggen al weg. Bovendien wil lang niet elke Duitse mester meedraaien in dergelijke ketens, zeker nu de meerwaarde nog geheel onduidelijk is. Een aanzienlijke groep bedrijven wil de touwtjes in eigen hand houden. Hoeveel slachtvarkens zijn er dan beschikbaar om een dergelijke vraag in te vullen? Niemand weet dit op het moment. Daarbij zijn sommige delen van het varken natuurlijk meer gevraagd dan het andere, het is bijvoorbeeld onwaarschijnlijk dat je alle varkenshaasjes van 5xD-varkens kunt laten komen. Hoe ga je als keten daar mee om? Er zijn nog heel veel open eindjes", stelt de woordvoerder van het Duitse slachtbedrijf.

Biggen tekort Duitsland
Waar Duitsland dus historisch al een biggentekort kent, wordt dit tekort op dit moment alleen nog maar groter. De slechte prijzen zorgen al tijden voor een krimpende zeugenstapel in het land welke recent versneld is doorgezet, zo laat de woordvoerder van één van Duitslands grootste varkensslachters weten. "We hebben in 2020 al een krimp gezien van 100.000 zeugen. De verwachting is dat in de periode 2021-2022 nog eens 150.000 tot 200.000 zeugen zijn verdwenen, of gaan verdwijnen. Met elkaar praten we dan over een krimp van rond de 300.000 zeugen in een tijdsbestek van ruim twee jaar. Hoewel Duitse mesters op dit moment niet gretig zijn om biggen op te leggen vanwege de onzekere perspectieven, betekent het wel dat wanneer er weer meer animo is om op te leggen dit voor een groter deel moet gebeuren met importbiggen. Biggen die niet voldoen aan de 5xD-eisen".

Naast de huidige krimp wijzen de partijen die wij spraken ook op de aanstaande strengere regelgeving voor Duitse vermeerderingsbedrijven. De vrije uitloop kraamhokken worden in Duitsland verplicht. Hiervoor moeten bedrijven al in 2024 een plan van aanpak kunnen overleggen. Aanpassingen in bestaande stallen gaan heel veel geld kosten, veel bedrijven zullen deze investeringen niet meer doen, zo vertellen zowel handelspartijen als slachters. Een trend die de beschikbaarheid van Duitse biggen verder onder druk gaat zetten.

Partijen denken na over toekomstige handelsstroom
In de Nederlandse biggenhandel bespeuren partijen dat de ontwikkelingen in Duitsland steeds meer vragen oproepen, zowel bij afnemers in Duitsland als bij Nederlandse vermeerderaars die op Duitsland leveren. Een van hen zegt: "Het bleef in concepten toch altijd een beetje bij een niche, zonder grote gevolgen voor de mainstream biggen. Nu de grote Duitse supers op korte termijn stappen willen zetten, lijkt er echter wel wat te gaan veranderen. Duitse vleesvarkenshouders kampen bijvoorbeeld bij Westfleisch met een euro korting als de big uit Nederland komt, het zijn nu nog kleine dingen, maar het zorgt er wel voor dat bij het kiezen van een vaste koppeling vaker de vraag wordt gesteld: kan ik beter samenwerken met een Duitse mester?"

Ook Nederlandse vermeerderaars stellen vragen: "Hoe duurzaam is de biggenexport richting de oosterburen, is het wellicht verstandig om de afzet wat te spreiden en ook een deel van de biggen bij Nederlandse mesters af te zetten? Dit zijn issues die voorheen niet of minder leefden. Het blijft echter een feit dat Duitsland onvoldoende eigen biggen heeft. Wellicht ontstaat er op termijn een verschil in waardering op basis van herkomst, maar als elke Duitse mester de stal vol wil hebben blijven Nederlandse en Deense biggen noodzakelijk."

De krimp in de Duitse varkensstapel kan de plannen van de Duitse supers dus behoorlijk dwars gaan zitten. De handreiking van nu wordt dan ook deels getypeerd als 'mosterd na de maaltijd'. Nu een aanzienlijk deel van de Duitse varkenshouders is verdwenen worden eisen gesteld waarbij juist de aanwezigheid van deze Duitse zeugen wordt vereist. Hoe de plannen er concreet uit moeten gaan zien en in hoeverre ze ook daadwerkelijk ingevuld kunnen worden moet uit onderhandelingen die nu en in de komende periode plaatsvinden blijken. Ook over kosten voor de consument en de meerprijs voor varkenshouders moet dan meer bekend worden.

Ondanks de vele speculaties zijn partijen het er over eens dat de Nederlandse vermeerderaar voorlopig niet bang hoeft te zijn dat Duitsland als afzetmarkt geheel gaat verdwijnen. Zeker als verbeterende marktomstandigheden zorgen voor een grotere vraag naar biggen blijven Nederlandse en Deense leveranciers belangrijk om Duitse stallen gevuld te krijgen. Toch kunnen de recente onwikkelingen wellicht wel gaan zorgen voor een extra waardering van Duitse biggen, dit ten nadele van importbiggen. Er is op dit moment nog teveel onduidelijk over welke impact een en ander precies gaat hebben, maar het is voor partijen wel aan te raden om bij het bepalen van de langetermijn afzetkanalen de trend van meer lokaal en van eigen bodem niet zomaar te negeren.