Varkenshouders hebben in financieel opzicht een slecht jaar achter de rug. Robert Hoste, econoom varkensproductie bij Wageningen Economic Research (WUR), signaleert 4 factoren die volgens hem leiden tot een 'perfecte storm' die over de markt raast. In een gesprek met Hoste gaan we dieper in op de trends en ontwikkelingen. In het schetsen van marktverwachtingen voor 2022 is hij echter terughoudend.
Waar de rund- en pluimveevleesprijzen dit jaar wisten te pieken, zit de varkensmarkt al tijden in een moeras. Hoste spreekt van vier factoren die hiertoe leiden. De eerste en meest zwaarwegende factor is de vleesvraaguitval. "De vraag naar varkensvlees is dit jaar behoorlijk teruggevallen. In Europa komt dat onder meer door het aanhoudende coronavirus en de lockdowns die daarmee gepaard gaan. Daar komt nog bij dat de vleesconsumptie in Europa structureel lager uitvalt, met name in Duitsland."
Ook China, de belangrijkste afzetmarkt buiten Europa, neemt fors minder varkensvlees af. Dit is volgens Hoste een gevolg van de stijgende Chinese productie en iets lagere consumptie. "Zowel de kleinschalige varkenshouders als de grote integraties hebben de productie snel opgevoerd, waardoor Europese exporteurs minder gaten hoeven te dichten." Bovendien is China lastig bereikbaar. Door de uitbraak van Afrikaanse varkenspest (AVP) wordt Duits varkensvlees door China geboycot, terwijl ook een Nederlandse slachterij door China wordt geweerd, somt Hoste op.
Hogere slachtgewichten en duur voer
Terwijl de vleesvraag is teruggevallen, viel de varkensproductie ruimer uit. De varkenseconoom wijst naar de decembertelling van 2020 toen de Europese zeugenstapel geen krimp liet zien. "Wanneer je dit combineert met de stijgende productiviteit per zeug en de oplopende slachtgewichten, dan leidt dat automatisch tot meer vleesproductie." Op dit punt wringt de schoen. Terwijl de vleesvraag is teruggevallen, kampen slachterijen en vleesverwerkers met flinke personeelstekorten. Deze combinatie van factoren geeft slachterijen geen incentive om veel varkens te slachten, zo geeft Hoste aan. "Slachterijen hebben moeite om het vlees uit te benen, waardoor de vrieshuizen vollopen."
De vierde factor in de zogeheten 'perfect storm' zijn de hoge voerkosten. "We zitten nog niet aan de prijspiek die we in 2013 zagen, maar de voerkosten zijn dit jaar wel flink opgelopen." Op basis van de grondstofprijzen verwacht Hoste dat de stijging ook in de eerste maanden van 2022 doorzet.
Stijging biggenprijs is nog geen marktherstel
Hoste volgt de varkensmarkt intussen al dertig jaar op de voet. Hoewel hij andere jaren prognoses durfde uit te spreken, waagt hij zich daar voor volgend jaar niet aan. "Laat ik het zo zeggen: er zijn momenteel nauwelijks lichtpuntjes. Dat de biggenprijzen sinds kort stijgen, is geen teken van marktherstel. Dit past bij het jaarpatroon die de prijzen vrijwel altijd laten zien. Je zou kunnen spreken van de seizoenscyclus op een laag niveau."
| Inkomensraming 2021 |
| Hoste is namens de WUR betrokken bij de inkomensraming voor varkenshouders en de verliezen dit jaar liegen er niet om. Gemiddeld gaat het om een negatief inkomen van €49.000 op een varkensbedrijf. Het gemiddelde verlies op een zeugenbedrijf is €136.000 per onbetaalde arbeidsjaareenheid. Gesloten bedrijven leden een verlies van €78.000. Volgens Hoste worden de verliezen nog beperkt door de coronasteun van de overheid. Vleesvarkenshouders konden wel groene cijfers schrijven, dankzij de lage bigkosten. Hun inkomen wordt geraamd op €42.000. |
Ketenconcepten voor meer regie
Waar het volgens Hoste momenteel aan schort, is de te hoge zelfvoorzieningsgraad van de Europese varkenssector. "Volgens mijn berekeningen is die nu 135%, een aantal jaar gelden was dat nog ruim 120%. Idealiter is dit eerder richting de 110%." In dat geval kunnen de bijproducten nog steeds naar China worden geëxporteerd, maar kunnen de vleesonderdelen zonder overschotten binnen Europa blijven. Hoste denkt dat krimp bevorderlijk zou zijn voor marktherstel. "In het verleden heb ik mij weleens verdiept in een quoteringssysteem, maar zo'n systeem strookt niet met het Europese beleid en gaat er dus niet komen."
Als remedie om meer balans te krijgen tussen vraag en aanbod, wijst Hoste naar gesloten ketens met een regisseur. "Vleesbedrijven past die regierol het beste. In zo'n keten is de varkenshouder dan geen 'medewerker' maar een volwaardig partner. Op die manier kun je de winsten en verliezen door de keten verdelen en gaat de drive om te presteren niet verloren." Alle bestaande initiatieven hierin zijn volgens Hoste nog te vrijblijvend. De kalversector bijvoorbeeld bestaat uit enkele integraties; dat is een andere richting waarin gedacht kan worden, meent Hoste.
Robert Hoste
China geen gesloten boek
De denkrichtingen die Hoste schetst, zijn oplossingen voor de middellange termijn. De komende maanden blijft de hoge zelfvoorzieningsgraad waarschijnlijk een blok aan het been voor de markt. China lijkt een gesloten boek. Of toch niet? Volgens Hoste streeft de Chinese overheid naar een zelfvoorzieningsgraad van 95%, wat structureel ruimte biedt voor importen. Maar het is te verwachten dat die importvolumes gaan fluctueren over de jaren. En gezien de grote volumes waar het om gaat, beïnvloedt dat meteen de wereldmarkt voor varkensvlees. "De Chinese varkensproductie is verrassend snel hersteld van Afrikaanse varkenspest, maar een deel van het herstel van de balans in China komt door de gedaalde varkensvleesconsumptie. Bij een snelle opschaling liggen 'kinderziektes' op de loer."
Hoste wijst op de beschikbaarheid van fokzeugen. Het aantal zeugen lijkt op papier hoog, maar de praktijk is weerbarstiger. Een substantieel deel van de Chinese zeugenstapel zijn genetisch gezien vrouwelijke vleesvarkens. "De biggenoutput daarvan valt tegen. Als die vervangen worden door hoogwaardig fokmateriaal zal de productie weer stijgen." Bovendien is China nog niet gevrijwaard van AVP. Wel waarschuwt Hoste ervoor om niet op grillige Chinese vraag te gokken. Los van China blijft Europa waarschijnlijk kampen met een behoorlijk overaanbod, tenzij er een harde crash komt in de vorm van een koude sanering. "Laten we echter hopen dat dit niet gebeurt."
5xD-strategie niet rond te breien
Een ontwikkelingen waar de Nederlandse zeugenhouderij volgend jaar mee moet dealen, is de veelbesproken 5xD-strategie in Duitsland. Hoste ziet dit als een hik om te overleven. "Ik begrijp het vanuit Duits perspectief dat vrijwel alle grote supermarkten dit initiatief omarmen. Als je echter realistisch naar de markt kijkt, dan is het lastig te organiseren. Hoste geeft een rekenvoorbeeld: Duitsland slacht jaarlijks ruim 40 miljoen varkens, waarvoor vorig jaar 13 miljoen biggen geïmporteerd werden. Naar verwachting neemt de importafhankelijkheid voor biggen de komende paar jaren alleen maar toe.
Ik schat dat er jaarlijkse zo'n 20 miljoen varkens nodig zijn voor de varkensvleesvraag vanuit de supermarkten. Het wordt dan lastig genoeg om voldoende Duitse biggen te vinden voor de binnenlandse afzet richting supermarkten. Het zou mij daarbij niet verbazen als de eerste D in tijden van tekorten flexibel wordt ingevuld, en ook wel een NL van Nederland, of DK in het geval van biggen uit Denemarken, kan worden." Alles bij elkaar bekeken wordt 2022 opnieuw een uitdagend jaar, verwacht Hoste.