Kleiboeren geven de brui aan teelt consumptieaardappel

Enkele weken voordat de fritesindustrie de boer opgaat met hun contracten voor oogst 2016 klagen consumptieaardappeltelers steen en been over de huidige slechte aardappelprijzen.

Gezien de huidige aardappelmarkt kan de prijs in de vaste contracten wel eens zakken. Daarmee tekenen kleitelers al vooraf voor een verliesgevende teelt. Telers overwegen dan ook de brui te geven aan de consumptieaardappelteelt.

Eerst even de feiten. De teelt op zand- en veengronden breidt uit. Van 22.097 hectare in 2011 tot 25.148 hectare in 2014. Dat is een groei van 3.000 hectare. Tegelijkertijd neemt de teelt op klei af. In 2011 bedroeg de oppervlakte consumptieaardappelen op klei nog 50.510 hectare, in 2014 is dat met 1.590 hectare gedaald naar 48.920 hectare.

Het is niet alleen dat het areaal verschuift. Het lukt zandtelers ook om een hogere opbrengst te realiseren. Zo lag de opbrengst van kleiaardappelen de afgelopen vier jaar gemiddeld op 50,3 ton per hectare. Zandaardappelen wisten echter met gemiddeld 52,9 ton zo’n 2.6 ton per hectare meer binnen te halen. Daarbij ligt de kostprijs op zandgrond lager.

Veel telers zijn enorm teleurgesteld

Analisten van het Britse agrarische marktbureau Andersons berekenden onlangs dat de kostprijs van fritesaardappelen in België op 11,90 euro per 100 kg ligt. Zo ook voor Frankrijk. Op Nederlandse kleigrond geldt een gemiddelde kostprijs van 14,20 euro. Zandtelers zijn in het voordeel met lagere grondkosten en een goedkopere aanwending van mest. De hogere rijsnelheid op lichtere gronden scheelt in de diesel- en onderhoudskosten, het langere rooiseizoen reduceert het oogstrisico en zandaardappelen worden veelal direct afgevoerd. Zeker als de markt laag staat, renderen zandaardappelen beter en zijn de risico’s kleiner dan bij kleiaardappelen.

Laat dat nu net dit seizoen het geval zijn. Veel telers zijn enorm teleurgesteld zijn over de huidige aardappelprijzen. Consumptietelers hadden in augustus/ september een totaal andere prijsverwachting, maar uiteindelijk zijn er meer aardappelen dan in eerste instantie werd gedacht. De prijs halveerde in enkele maanden bijna van 25 euro per 100 kg eind juni naar een euro of 13 half december. Zoals markt er vandaag bij ligt, belooft dat niet veel goeds voor het contractniveau van oogst 2016 en dat drukt ook de tekenbereidheid de kop in. Maar het moet worden gezegd dat er ook telers zijn die in moeilijke tijden de industrie juist opzoeken. Toch geven marktkenners aan dat het ook nog altijd mogelijk is dat de prijs de andere kant opslaat.

Bij huidige dagprijzen blijf je geen boer

De deceptie over de huidige tegenvallende dagprijs voor vrije aardappelen leidt bij de telers op de klei soms tot heftige reacties, stelt Hans Geling van Schaap Holland. ‘Er zijn telers die twijfelen of ze wel door moeten gaan met de aardappelteelt. Bij de huidige dagprijzen blijf je geen boer, hoor je de laatste tijd nogal eens. Ik kan me goed voorstellen dat telers met vrije aardappelen zich afvragen of het wel zinvol is hun partij nu te verkopen. Bij zandtelers in het oosten van het land merken we dat veel minder. Door de lagere kostprijs kunnen zij de teelt nou eenmaal gemakkelijker op een lager prijsniveau rondzetten.’

Geling constateert tevens dat telers op de klei overstappen naar bio-teelt, pootgoed of de boel verkopen. ‘Bij die laatste groep speelt natuurlijk ook de grondhonger in de regio, leeftijd en het ontbreken van een opvolger een rol.’ De Schaap Holland directeur laat weten dat voor komend seizoen er - net als voorgaande jaren - ook contractenvormen worden voorbereid die ook voor kleitelers interessante mogelijkheden bieden. ‘Denk bijvoorbeeld aan onze bodempool die het mogelijk maakt om op een redelijk niveau een bodem te realiseren en waarbij je toch van een eventueel hoger prijsverloop op de markt kan profiteren. Binnenkort starten we onder meer met de contractering van Agria, die bij ons zowel in het schilbedrijf als in de export in toenemende mate wordt afgezet.’

Kees Maas, directeur van DCA Groep, bevestigt de sombere stemming onder de kleiboeren. De markspecialist zegt bezorgde boeren aan de telefoon te krijgen. ‘Vooral in de kleigebieden is het draagvlak niet groot voor het tekenen van vast contracten. Ik hoor van hen dat de aardappelteelt met de huidige contractprijzen niet rendabel is op dure kleigrond. Boeren uit de Flevopolder hebben een hang naar hoog renderende gewassen en zijn op zoek naar alternatieve teelten, als pootgoed of overwegen een overstap naar biologisch.’

Maas vermoedt dat de teelt naar die gebieden verschuift waar de productie het goedkoopst is. ‘Fontane is prima te telen in Drenthe, Frankrijk en de Belgische gebieden. Daar kan het grootschalig en op goedkope grond. Klei zal op den duur fors inkrimpen. Als de vraag laag is en de aardappelopbrengst gelijk blijft, vrees ik voor prijzen die liggen tussen de 2 en 5 euro. De enige oplossing is krimp’, meent hij.

Kleisegment voor lange bewaring hard nodig

Leon Boer, directeur grondstofinkoop bij Farm Frites ziet het kleiareaal onder zijn toeleveranciers niet teruglopen. ‘Zeker niet en we zijn ook niet van plan om dat te verminderen. Voor de lange bewaring is dit segment hard nodig. Net zoals we zandaardappelen hard nodig hebben.’ Boer ziet wel een verschuiving van segmentering, maar niet vanwege het rendement. ‘De laatste jaren neemt het tafelsegment in Nederland en Duitsland langzaam af en is er een kleine groei van het frites- en pootgoedsegment.’

De Farm Frites-man meent dat Nederland aan zijn taks zit qua aardappelareaal en bouwplan. ‘Wil je uitbreiden, dan moet dat in andere teeltgebieden gebeuren.’ Voor Farm Frites betekent dat zij ook aardappelen importeren. ‘Ook gezien onze twee fabrieken in België, kijken wij meer naar het Noordwest-Europese areaal.’

Concurrent Aviko Potato verwacht niet dat telers massaal stoppen met de consumptieteelt. ‘Er zijn niet veel alternatieven met een beter financieel perspectief’, aldus directeur Dick Zelhorst. ‘Tarwe is een drama dit jaar. Alleen in de uien is het beter, maar daarmee kun je ook heel fout zitten. Een teelt moet bovendien passen in het bouwplan. Wie voor pootgoed kiest - wat een heel andere expertise is - moet zijn hele bedrijfsvoering veranderen en geld investeren. Dat geldt ook voor de biologische teelt. Je kunt niet vandaag stoppen, overschakelen en vervolgens weer terugkeren’, reageert Zelhorst op de geluiden uit de markt.

Hij wijst erop dat er ook telers zijn die nog steeds geld verdienen. ‘Blijkbaar weten deze telers de kostprijs laag te houden, de opbrengst te verhogen en scherp aan de wind te zeilen.’ Het zijn volgens hem met name zandtelers die geneigd zijn een vaste prijscontract aan te gaan. ‘Deze telers zijn vaak ook groter en dan moet je je risico’s wel goed afdekken. Dat geldt voor de telers en dat geldt ook voor ons als verwerkende industrie.’

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.