'Nie' klinkt het eensgezind in Polen. Fritesaardappeltelers weigeren fritesaardappelen op contract te telen als de prijzen en voorwaarden niet verder verbeteren. Ze zijn ontevreden met de voorgestelde verhogingen waar de fabrieken voor 2022 mee komen. Bij meerdere verwerkers speelt dit, ook in de chipssector.
Akkerbouwers die fritesaardappelen telen voor het Poolse Farm Frites/Aviko in Lębork weigeren de nieuwe contracten te ondertekenen, zo schrijft Top Agrar PL. De bedrijven hebben geen gemakkelijk seizoen achter de rug en kijken net als West-Europese collega's tegen een fikse kostprijsverhoging aan. Bovendien is er grote mate van onzekerheid rond de teelt. Tegen welke prijs kan kunstmest worden gekocht? Hoe zit het met de beschikbaarheid en prijs van gewasbeschermingsmiddelen en moet opnieuw veel beregend worden in 2022?
€540 aan meerkosten
Een groep telers kwam 15 december bijeen om de handen ineen te slaan. Het gaat om 45 bedrijven, die samen 65% tot 70% van alle aardappelen voor Farm Frites leveren, meldt Top Agrar. Zij zijn het oneens met de contractprijs die de aardappelverwerker voor 2022 aanbiedt. De bedrijven hebben te maken met een kostprijsverhoging van 2.500 zloty per hectare. Omgerekend €540. Gezamenlijk hebben de ondernemers afgesproken om voet bij stuk te houden en alleen hun handtekening onder een rendabele kostprijs te zetten.
De voorgestelde contractprijs rekent met een verhoging van 100 złoty per ton. Omgerekend is dat €21,58. Volgens de verenigde telers is dat te weinig. Zij eisen minimaal het dubbele van de verwerker. Het gaat vooral om het ras Innovator, maar ook Zorba, Russet Burbank en Alverstone Russet. De bedrijven zien graag een betere marge voor zichzelf weggelegd, omdat de risico's toenemen. Met name door de weersextremen zijn de opbrengsten wisselend. Op de Noord-Poolse zandgronden rond de fabriek gingen veel telers dit jaar met slechts 25 tot 27 ton per hectare naar huis en ontbrak het aan een grove sortering. Veel beregenen – met dure diesel – was pure noodzaak.
Marge voor teler
Het gunnen van een marge van 20% voor de teler is volgens akkerbouwers prima mogelijk, rekenen ze voor. Farm Frites is leverancier van McDonalds in het land. Bij de fastfoodketen kost één kilo frites €20, terwijl de teler daar maar 1,25% van terugziet in zijn prijs. Dat vinden ze onacceptabel. En dat terwijl de aardappelkwaliteit niet onder doet voor die van Nederlandse bedrijven, zo zeggen ze.
De 45 telers die afgelopen week bijeenkwamen, stellen een indexering van de kosten en verkoopprijzen voor. Als er geen aantrekkelijkere voorwaarden geschept worden voor de bedrijven, dan tekenen ze eensgezind niet bij Farm Frites. Een gemeenschappelijk schrijven volgde naar het bedrijf om hun standpunt duidelijk te maken. Dinsdag 21 december heeft de verwerker met telers gesproken en prijsverhoging gepresenteerd. Het standpunt van de aardappeltelers is helder. Daar gaat de verwerker zich nu op beraden. Half januari volgt een uitspraak.
Afzet eindproduct
Veel hangt af van de afzet van het eindproduct. Farm Frites vreest voor concurrentie van een land als Oekraïne wanneer de Poolse fritesprijs teveel toeneemt. Wordt de afzet negatief beïnvloed door de gevolgen van het coronavirus, dan sterkt dit de verwerkers. Blijft de afzet positief, zoals nu, dan sterkt dat de telers in hun geloof dat een hogere prijs realiseerbaar is. De Poolse złoty staat relatief laag ten opzichte van de euro en dollar. Gezien het huidig politiek beleid is het goed mogelijk dat de koers verder wegzakt. Gunstig voor de export, maar negatief voor de import van goederen uit het westen.
Wat bij Farm Frites/Aviko meespeelt, is de geplande uitbreiding van de productie. Daarvoor zijn meer aardappelen nodig. Er liggen meer kapers op de loer. Zo zijn er twee verpakkers van tafelaardappelen in Noord-Polen bijgekomen die op zoek zijn naar aardappelen. Bij akkerbouwers speelt met name mee dat de graan- en koolzaadprijzen momenteel gunstig zijn. Veel boeren hebben al meer wintertarwe en koolzaad gezaaid. Er is nu al sprake van een run op maïszaad, omdat ook de perspectieven voor dit gewas goed zijn komend seizoen. De graanprijzen zijn een belangrijke pijler onder de contractbesprekingen.
Lukt het de aardappeltelers niet om tot een overeenkomst te komen, dan is een alternatief om vrij te telen. Dat is niet alleen lastig vanwege de beschikbaarheid van pootgoed, maar ook de vrije markt is niet zo goed georganiseerd. In jaren van schaarste is er vraag genoeg, maar bij overvloed is er nauwelijks vraag.
Wat doet McCain?
De situatie rond de Farm Frites-telers is niet uniek in het land. Ook bij andere aardappelverwerkers hebben telers hun ongenoegen geuit over de contractprijzen voor komend seizoen. McCain, de andere grote verwerker in het land, heeft deze week ook zijn contractprijs gepresenteerd. Die stijgt het komend jaar met 27%, zo melden bronnen aan Boerenbusiness. Daarnaast worden de bonussen verhoogd voor de kwaliteit van de aardappelen, lengte en verlading in het weekend. Dit moet telers over de streep trekken.
Of McCain-telers zich kunnen vinden in het nieuwe contract is afwachten. Deels is dit ook afhankelijk van hun gerealiseerde hectareopbrengsten en of ze hier rendabel aardappelen voor kunnen verbouwen. Veel telers menen van niet. Zij komen met gemiddeld 40 ton per hectare thuis. McCain voelt in het zuidwesten (Strzelin, nabij Wrocław), ongetwijfeld de hete adem van Pepsico in hun nek. Die bouwen in het zuidwesten een nieuwe chipsfabriek. Daarvoor zijn in 2022 aardappelen vereist om in 2023 te verwerken.
Chipsafzet in zwaar weer
Chipsfabrieken als Pepsico, Lorenz Bahlsen en Inter-Snack zijn niet happig om telers meer voor hun aardappelen te betalen. Daar komen de contracten niet verder dan een magere verhoging van 3% voor 2022. De contracten liggen weliswaar op een ander niveau dan bij frites, maar de opbrengsten zijn ook lager. Reden voor het conservatieve beleid ligt bij de moeizame afzet. Zo heeft de Duitse supermarktgigant Edeka alle Pepsico-producten geschrapt. Dit geldt ook voor de supermarktketen Biedronka, de grootste in Polen. De grootgrutters zijn van mening dat consumenten opdraaien voor de prijsverhogingen waar producenten mee te maken hebben.
Het wordt zo een warme winter voor zowel aardappeltelers als verwerkers in Europa. Met welke prijzen komen afnemers op de proppen en wat zijn de eisen? Tegelijk zijn er de ontwikkelingen rond het coronavirus die worden aangevoerd door de omikronvariant. De graanprijzen krabbelen weer op na rustige weken, maar ook de prijzen van energie, beschermingsmiddelen, kunstmest en meer stijgen door. Met nog zo'n tien tot twaalf weken te gaan hebben beide partijen nog de tijd om elkaar te vinden voor het komend seizoen.