Wat heeft oververhitte kunstmestmarkt in petto?

De vorige piek in de kunstmestprijs was in 2008. Ook toen stonden de graanprijzen op een relatief niveau. Een hogere graanprijs zorgt er doorgaans voor de boeren in extensieve gebieden minder focussen op de kostprijs maar extra investeren in een maximale opbrengst van het gewas. Tot zo ver lijkt de huidige stijging vergelijkbaar.

Beschikbaarheid
Er is alleen een groot verschil. Beschikbaarheid van kunstmest en andere productiemiddelen (gewasbescherming, machines, enz.) was in 2008 nauwelijks een issue. Niet op tijd over de gewenste hoeveelheid kunstmest beschikken is nu het schrikbeeld. Boeren zijn bang achter het net te vissen. Die angst wordt nog eens versterkt door gedeeltelijke sluitingen van kunstmestfabrieken.

Dit speelt niet alleen in Europa maar ook in Amerika. In de VS zijn de effecten van de verstoorde toeleverings- en logistieke ketens al sinds afgelopen lente merkbaar bij de levering van het veel gebruikte glyfosaat (Roundup) en glufosinate (Liberty). Prijzen zijn net als bij kunstmest fors gestegen. Verschillende leveranciers kunnen of willen voor nieuwe bestellingen geen prijs geven, nog een parallel met de kunstmestmarkt.

Gevolgen voor het bouwplan
Het Franse marktbureau FranceAgriMer waarschuwde vorige week al dat hoge kunstmestprijzen en zorgen over de beschikbaarheid mogelijk gevolgen heeft voor het bouwplan van akkerbouwers. Ook uit de VS komen soortgelijke geluiden.

"Bij de invulling van het bouwplan kijkt de boer naar wat de hoogste inputkosten zijn en voor welke gewassen deze kosten het hoogste liggen", vertelde Joe Outlaw, landbouweconoom aan de Texas A&M Universiteit tijdens een uitzending van het U.S. Farm Report. Dat betekent volgens Outlaw dat gewassen als maïs, katoen en rijst minder interessant worden ten opzichte van teelten met lagere inputkosten zoals sojabonen en tarwe. Als het sentiment onder boeren echt gaat schuiven richting soja kan de maïsprijs de komende maanden oplopen om het gewas concurrerend te houden. Maar dat heeft alleen zin als boeren ook beschikken over voldoende kunstmest en GBM's die nodig zijn voor de teelt, volgens Outlaw. "Maar boeren in de Midwest houden van maïs". Dus of het in alle regio's echt zo'n vaart loopt moeten we eerst nog zien.

Blijft de kunstmest zo duur?
Als de huidige situatie niet vergelijkbaar is met 2008 waar kunnen het dan wel mee vergelijken? Verschillende analisten wijzen daarvoor naar de vorige grote energiecrisis in 1973/1974. Ook toen stond de energiemarkt in het teken van grote te korten. De oorzaak is anders (toen een tekort aan vooral olie door een boycot van de OPEC op landen die Israël steunden in de jom kippoer oorlog, nu een tekort aan vooral aardgas door onder meer een snel economisch herstel na corona) maar de gevolgen vertonen zekere parallellen.

De Wereldbank heeft een overzicht van de prijsontwikkeling van een groot aantal grondstoffen sinds 1960 (zie bovenstaande grafiek). De cijfers zijn gecorrigeerd voor inflatie en lopen tot en met 2020 dus de ontwikkeling dit jaar zitten er nog niet bij maar de huidige prijzen zitten rond die van 2008. Het eerste dat opvalt is dat extreme prijspieken in 1974 en 2008 één jaar duren. Verder is het opmerkelijk dat ureum in 1974 nog een stuk duurder was. De tarweprijs laat daarentegen geen piek zien zoals in 1974. Daarop gebaseerd zou er niet veel ruimte zijn voor de kunstmestprijs om verder te stijgen. Dat wordt ook voorzichtig bevestigd door de berichten over de keuze voor andere gewassen.

De aardgasprijs laat de laatste weken een daling zien. De gasprijs blijft hoog maar is wel over het (voorlopige) hoogte heen. Dat is een indicator dat ook nu de piek niet langer dan een jaar zal duren. Daarbij moet wel de kanttekening worden geplaatst dat de winter op het noordelijk halfrond op het punt van beginnen staat en een koude periode de vraag en daarmee de prijs van aardgas nog kan opstuwen.

Een voorspelling doen is lastig. Verschillende analisten noemen de huidige ontwikkelingen ongekend. Maar dat de kunstmestprijs voor het komende seizoen nog flink gaat dalen is niet waarschijnlijk. Voor de beschikbaarheid kijken analisten naar de productie van kunstmest die weer deels afhankelijk van de ontwikkelingen op de gasmarkt, de definitieve invulling van de bouwplannen (wat pas in het voorjaar duidelijk zal worden) en ontwikkelingen in de logistiek. De huidige uitgangspositie is niet gunstig maar enkele bronnen geven aan dat we nog een klein halfjaar te gaan hebben tot de kunstmest echt nodig is. In die tijd kan nog veel veranderen.