Nederland verliest weerpionier

Op 31 december jongstleden overleed op bijna 90-jarige leeftijd weerman Hans de Jong uit het Friese Gorredijk. In vredige rust is hij ingeslapen vertelde z’n echtgenote Dineke mij telefonisch afgelopen zondagmiddag. Nederland verliest hiermee een pionier en zeker ook een boegbeeld van de "amateurmeteorologie’.

Door de weeractiviteiten van Hans de Jong in de landelijke media en vooral zijn enthousiasme jegens ‘weerbeginnelingen’, heeft menig weerman in de dop de definitieve keuze gemaakt om uiteindelijk serieus in het vak verder te gaan. Hans de Jong heeft indirect een niet onbelangrijke rol gespeeld bij mijn definitieve keuze om voor het "vrije weermanschap’ te kiezen een jaar of vijf geleden. Hij was - net als voor een paar andere Hollandse meteomannen - een soort nestor. 

Sinds 1981 had ik veel -voornamelijk telefonisch- contact met de eigengereide Gorredijkse weerman en later ook met z’n vrouw Dineke. Regelmatig visiteerde ik ’t Gordyk (vanaf juli 1986) en werd daar opvallend genoeg bijna als "n vorst ontvangen, ondanks z’n soms impliciete afkeer van ‘die arrogante westerlingen’. Als echte Fries was de Jong natuurlijk zo chauvinistisch al het maar kon.

Zo af en toe mocht ik aanschuiven in de Gorredijker keuken en een hapje mee eten, terwijl wij dan keuvelden over..hoe kan het ook anders het weer. Hans ventileerde dan soms ook z"n ongenoegen over enkele weeramateurs die hem te pas en te onpas stoorden. Zo kwam "r eens eentje op bezoek in Gorredijk en de man bleef ongegeneerd hangen tot middernacht, ook al werd ie al bijna geeuwend weggekeken door de gastheer - en vrouw. Ook ergerde de Friese weerman zich aan - vooral randstedelijke - lieden die hem soms wel eens uit bed belden en ‘m louter mededeelden dat het ter plekke onweerde. Om daar nu voor te bellen.

Later vroeg ik de pionier der vrije weerlieden eens waarom ik de man niet heb mogen opvolgen. Als antwoord gaf ie toen dat "r een andere kandidaat was die nog wat enthousiaster was, enfin. Als weerman was de Jong natuurlijk (landelijk) bekend -en met name ook bij vele agrariërs- als de schrijvende weerman van Dagblad Trouw en niet in de laatste plaats als weerbrenger bij de NCRV-radio.

Zowel bij het radioprogramma Hier en Nu als op Hilversum 3 (later radio 3) werden de originele weerpraatjes van Hans jarenlang goed beluisterd. Vooral de volksweerkunde werd goed belicht in die weeruitzendingen en dat sprak een grote groep luisteraars aan. Het formele KNMI deed die volksweerkunde trouwens maar af met amateurisme.

Maar goed, eindelijk was daar eens een ander en eigen geluid en dat was een welkome aanvulling op de tot dan toe nogal saaie - en immer ambtelijk gebrachte weerriedels uit de Bilt. Vroeger was de algemeen beschikbare weerinformatie op radio, televisie en in de krant -zeker vergeleken met nu- zeer summier. Je had het opvallend ambtenareske KNMI,  Jan Pelleboer en dan kwam Hans de Jong.

Pelleboer was ook in die tijd (1975-1990) trouwens al veel populairder dan de Jong en dat lag voor een groot deel aan de nogal uiteenlopende attitudes van beide weermannen. Jan Hendrik Pelleboer, de man uit Paterswolde, was meer de extraverte "weerdude’ en hield wel van een showelement in z’n presentaties. Bovendien was z’n zeer kenmerkende en schelle stemgeluid (doorspekt met een Gronings - en Overijssels accent) natuurlijk wereldberoemd in Nederland tijdens de jaren zeventig en tachtig.

Hans de Jong was wat gereserveerder en serieuzer en werd juist daarom ook zeer gewaardeerd door een specifieke groep, waaronder dus veel boeren.

Een absoluut hoogtepunt (dieptepunt voor diegenen die erbij om het leven kwamen) in Hans" loopbaan was natuurlijk de beruchte Hemelvaartsstorm uit 1983. Geen hond (KNMI met name) zag deze snel uitdiepende kanaalrat aankomen, maar de alerte en onconventionele Hans had het monster bijtijds in het vizier en waarschuwde dan ook. Dit soort weersuccessen zijn natuurlijk zaligmakend voor een weerman en niet voor niets werd Hans de Jong enkele jaren later dan ook geridderd in de Orde van Oranje Nassau.

Zeer spraakmakend en succesvol was ook een uitzending van Met het oog op morgen halverwege februari 1986 midden in een indrukwekkende (klassieke) vorstperiode met flinke ijsaanwas. Alle toenmalige weerinstituten (lees KNMI en het prille Meteo Consult dat toen net aan de weg timmerde) gingen op een gegeven moment voor elfstedenvrezende dooizooi op grond van onder andere het Europese weermodel ECMWF.

De jong ging diametraal tegen het KNMI in en sprak over zich verscherpende vorst later. Deze op grond van het Duitse model Offenbach gebaseerde uitspraak bleek uiteindelijk zeer correct. De dooi werd uitgesteld... en de elfstedentocht werd gewoon verreden eind februari 1986.

Hier had de Jong simpelweg het geluk mee weertechnisch gezien, terwijl ook de jarenlange ervaring wel een handje meehielp. Daar Hans toentertijd vrijwel uitsluitend uitging van dit Duitse weermodel (de andere weermodellen waren gewoonweg te duur nog..), was het vorstige scenario dat gepresenteerd werd door Offenbach kennelijk een adequate en zeer geloofwaardige oplossing voor de vijfsterrenweerman.

Fenomenaal was de Jong evenwel niet en hij zat "r ook regelmatig naast, net zoals anderen. Het feit dat Hans gewoonweg fraaie weerartikelen afscheidde (jaar in jaar uit, met dikwijls mooie volzinnen) gaf hem natuurlijk a priori al extra credits en dan mocht ie er best wel eens naast zitten.

Zo viel het op dat Hans altijd wat pessimistischer was dan bijvoorbeeld Pelleboer bij duurvorstsituaties. Waar de Jong de winter soms al zonder pardon afschreef, bleven Pelleboer en later ook Paulusma doorgaans wat positiever en zagen Koning Winter dan wat langer persisteren. Een kritische noot daarover ventileerde ik ook wel eens richting de Jong, anno februari 1996. Niemand durfde de " grote de Jong " natuurlijk te bekritiseren, maar hij vatte het tamelijk sportief op’, want wij kenden elkander immers al wat langer.  

Als Hans de Jong er niet was geweest als nestor waren er thans waarschijnlijk enkele broeders nagenoeg brodeloos. Nogmaals, een markant, aimabel en eigenzinnig Fries weerfenomeen, tevens grote inspirator voor vele weermannen in spe, is ons ontvallen op de laatste dag van het oude jaar waarop ook het noorden van Nederland geleidelijk ontdooide na een ongekend koude en sneeuwrijke episode.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.