Interview Timo Hoogeboom (HAK)
'Radicaal veranderen voor 15% biologisch is nodig'
HAK, de grootste groentefabrikant van Nederland, wil binnen vijf jaar het hele assortiment dat in ons land voor de Nederlandse markt wordt geteeld, biologisch maken. De omschakeling wordt nu al ingezet. In 2027 hebben consumenten in de supermarkt geen keuze meer: wie conservengroenten of peulvruchten van HAK koopt, kiest automatisch biologisch. Foodbusiness sprak met Timo Hoogeboom, CEO van HAK, over dit ambitieuze plan.
De teelt van HAK is nu al On the Way to PlanetProof. CEO Timo Hoogeboom ziet de omschakeling naar biologisch als een noodzakelijke vervolgstap. "De daadwerkelijke kosten van het gebruik van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen worden doorgeschoven naar de volgende generaties."
Hoogeboom ziet bij het omschakelen een belangrijke taak weggelegd voor producenten en de retail, maar roept vooral ook de overheid op om maatregelen te nemen. "Om als Nederland aan de ambitie van 15% van het landbouwareaal biologisch in 2030 te voldoen, moeten we radicaal veranderen." Kortom: er moet volgens de topman 'vanuit die hoek wel wat actie in de taxi komen'.
Jullie beginnen nu al met overschakelen en in 2027 moet de Nederlandse teelt van gewassen voor HAK biologisch zijn. Daarmee lopen jullie voor op de markt. Wat is jullie motivatie?
"We zien een noodzaak voor een volgende stap. De Nederlandse grond is de laatste zestig jaar overbelast en in de toekomst willen we ook voldoende en weerbare gewassen kunnen telen in Nederland. Het aandeel van biologische landbouwgrond in Nederland is nog maar 4%. Als grootste groente- en peulvruchtenfabrikant vinden wij het onze taak om het debat aan te zwengelen. We hebben vijf jaar geleden de stap gezet van reguliere teelt naar On the Way to PlanetProof, met bovenwettelijke eisen aan onder meer de kwaliteit van de bodem, biodiversiteit, waterhuishouding en energieverbruik. Sinds vorig jaar is alle lokale teelt daar naar omgezet. Dit is eigenlijk een vervolgstap daarop. Daarbij is het biologische keurmerk Skal ook internationaal gecertificeerd en kunnen we dat certificaat ook in Duitsland en België voeren."
Hoe gaat het omschakelen in zijn werk, moeten de huidige telers overschakelen of gaan jullie nieuwe telers zoeken?
"Het is een proces van vijf jaar. De bieten doen we als eerste dit jaar. Daarna kiezen we een aantal gewassen die de komende jaren biologisch geteeld gaan worden. De huidige PlanetProof-telers willen we omzetten. Er gaan zeker ook telers bij zijn die dat niet willen, omdat het gaat om een klein deel van hun opbrengst en ze niet per se biologisch willen telen. Bij eventueel nieuwe telers moet je denken aan telers die vandaag iets anders telen en willen omschakelen en ook biologische telers die op zoek zijn naar meer afzet. We telen nu binnen een straal van 125 kilometer (van Giessen, Noord-Brabant, red.) We laten die afstand op termijn wellicht iets meer los, want ook Groningen en Friesland bieden goede kansen op biologische teelt. Maar de focus blijft op lokaal. Vanuit de stikstofproblematiek verwachten we dat het aantal boeren groeit dat naar nieuwe manieren van landbouw zoekt. Biologisch is vanwege omschakelsubsidies aantrekkelijk. Belangrijk is dat die telers ook zekerheid hebben over de afzet voor de komende jaren, daarom willen we met langjarige afspraken van vijf jaar of langer gaan werken."
Zo'n 85% van de groente en peulvruchten die van Nederlandse bodem komt, wordt in jullie visie omgezet. Waar komt de andere 15% vandaan en is daar ook een biologische ambitie voor?
"Dat zijn gewassen die klimatologisch niet in Nederland zijn te telen. Witte bonen en witte bonen in tomatensaus zijn een belangrijk product, die hebben een landklimaat nodig. Het omschakelen van de andere 15% hebben we vooralsnog niet als commitment, we starten dichtbij omdat we de telers hier goed kennen en kunnen begeleiden. We zijn wel steeds meer bezig met wat we wel kunnen telen in Nederland: kidneybonen en edamame, jonge sojabonen, ziet er ook interessant uit."
De thuismarkt is 100 miljoen consumenten, vooral in Noordwest-Europa. Richt de biologische ambitie zich ook op andere landen?
"We hebben nu de ambitie uitgesproken voor wat we telen in Nederland voor de Nederlandse markt, maar ook in onze thuismarkten Duitsland en België verwachten we biologisch te gaan telen. Door ketentransparantie kan je goed scheiden waar wat vandaan komt."
Telers die omschakelen, kunnen ook subsidie krijgen uit het Actieplan Biologische Landbouw, maar HAK gaat telers die de transitie maken naar biologisch ook extra belonen. Met de hoge inflatie kiezen consumenten vaker op prijs. Worden de groenten en peulvruchten ook duurder?
"Als HAK bepalen we de consumentenprijs niet, dat doet de retailer. Het is onmogelijk om daar nu iets over te zeggen. Er spelen zoveel factoren, zoals energie en geopolitiek. Wat ik wel kan zeggen is: op moment dat je er niet in slaagt biologisch betaalbaar te houden voor een groot publiek, dan gaat het plan van HAK en dat van de overheid niet slagen. Want het moet bereikbaar zijn voor iedereen. Daarnaast kun je de prijskant op twee manieren bekijken. Je kunt ook zeggen: de onderkant mag niet langer zo goedkoop zijn. In Nederland wordt alles uitgedrukt in prijs. Ik denk dat we de prijs veel meer moeten zien in het licht van de werkelijke maatschappelijke kosten. De toekomstige generaties gaan die prijs betalen"
HAK heeft sinds juni 2021 een Russische eigenaar die de onderneming een paar maanden geleden heeft overgebracht van KDV Group naar het meer internationaal opererende Flexway. Staat die achter de nieuwe strategie?
"We hebben bij HAK een totaal autonome directie en volledige autonomie over de strategie, maar de aandeelhouder is het er wel mee eens. Tijdens de overname door KDV was er sprake van synergie, maar door de geopolitieke situatie in Oekraïne was dat niet meer van toepassing. Met Flexway is er een manier gevonden om de stabiliteit te waarborgen. Er zitten ook bedrijven in uit Amerika, Kroatië en Dubai."
De vraag loopt nog achter bij het aanbod van biologisch, waardoor er soms zelfs bioproducten als gangbaar worden verkocht. Wat moet er gebeuren om de vraag te stimuleren?
"Nu is biologisch te exclusief. De vraagkant moet echt worden gestimuleerd; de consument moet beter uitgelegd krijgen waarom biologisch beter is. En we moeten als aanbieders (retailers en fabrikanten) de keuze maken of we niet-duurzaam en ver weg geteelde gewassen wel moeten aanbieden. De daadwerkelijke kosten van het gebruik van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen worden daarmee doorgeschoven naar de volgende generaties. Ik zie daar een belangrijke taak voor producenten en voor supermarkten, zoals een Plus die met het huismerk alleen maar biologische zuivel aanbiedt. Maar ook belangenorganisaties zoals Greenpeace hebben een rol te spelen. De 'plofkip' is mede door Wakker Dier verdwenen. Nu zie je alleen maar minimaal 1 ster Beter Leven."
Wat kan de overheid doen om biologisch te stimuleren?
"We hebben er dertig jaar over gedaan om op 4% biologisch areaal en iets meer biologisch aanbod in de supermarkt te komen. Om als Nederland aan de ambitie van 15% biologisch in 2030 te voldoen, moeten we radicaal veranderen. Er zijn best wel maatregelen te nemen, maar dat vereist moedige politici. Het is de wet van waanzin: andere uitkomsten verwachten, terwijl je hetzelfde blijft doen."
"De overheid kan aantrekkelijke overgangsregelingen voor boeren aanbieden. Het btw-tarief dat nu 9% is zou je naar 0% kunnen zetten. Uiteindelijk kunnen er ook hogere belastingen worden geheven op gewasbescherming en kunstmest, zodat degene die dat gebruikt het in de kostprijs moet doorberekenen. Maar ik denk ook dat we ernaar toe moeten dat supermarkten gewoon geen alternatief meer moeten aanbieden voor biologisch. Als je kijkt naar Denemarken en Oostenrijk, daar worden hele categorieën alleen biologisch aangeboden."
Bij de presentatie van het plan vorige week (16 januari) op de Biokennisweek riep je andere voedselproducenten, telers, supermarkten en de overheid nadrukkelijk op om mee te doen aan het vergroten van de biologische productie en consumptie. Heb je al reacties gekregen?
"Heel veel. Dat is wel bijzonder. Er hebben zich telers gemeld en we krijgen reacties van mensen uit de biologische teelt die willen helpen, ook van gepensioneerde biologische telers die kennis willen delen. We hebben reacties gekregen uit verschillende hoeken, ook van de overheid. Maar er moet vanuit die hoek wel wat actie in de taxi komen. Nu wordt er aan allemaal tafels gediscussieerd over een landbouwakkoord. Maar er moet ook iets gebeuren in plaats van praten, praten, praten; anders gaan dingen niet radicaal verbeteren."
Linda van Eekeres
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.