Achtergrond Stikstofstemming
Lessen voor een nieuw Landbouwakkoord
Sinds het afketsen van het Landbouwakkoord is er al heel wat nagekaart op het proces. De voorstanders van een akkoord laten niet na om te benadrukken welke kans is gemist, de twijfelaars blijven doen wat ze deden en blijven zichzelf pijnigen met de vraag: 'wat, als…?' De tegenstanders zijn voorlopig tevreden. Er is uitstel en er zijn nieuwe kansen.
'Onafhankelijk' voorzitter Chris Kalden heeft nu echt de handen vrij en doet ook mee aan het bovengenoemde gezelschapsspel. In zijn eindverslag, dat begin deze week naar de Tweede Kamer ging, staat hij ook stil bij het proces. Kalden had het anders opgezet en van te voren scherper afgebakend, laat hij weten. Het is een observatie die ook in vorige afleveringen van de Stikstofstemming vaker is gedaan.
Wenstafels en onderhandeltafels
Kalden stelt dat de opzet met sectortafels, waar de wensenlijstjes werden opgesteld en een hoofdtafel, waar vervolgens moest worden onderhandeld, niet werkte. Ook de geheimhouding en dus het niet mogen/kunnen meenemen van de achterbannen hinderde het proces. En dan natuurlijk de onderlinge verdeeldheid in de agrarische sector, die er altijd is (maar die bestuurders van LTO kennelijk niet hebben opgemerkt of niet willen zien). Kalden noemt een heel lijstje. Met de uitgebreide vertegenwoordiging aan 'vragende' partijen (de diverse terreinbeheerders en/of natuurorganisaties en lagere overheden) had Kalden geen moeite. Ze worden amper genoemd in het verslag.
Kalden zou het anders doen
Mocht er alsnog ooit een nieuw overleg komen over een Landbouwakkoord – kennelijk sluit Kalden die mogelijkheid niet uit – dan zou hij het heel anders aanpakken, eenvoudig, beknopter, opener.
Zijn opmerkingen over financiële garanties aan boeren voor de te verwachten verdiensten na een Landbouwakkoord zijn breed opgepakt door andere media. Terecht merkt hij op dat het moet gaan over verdienvermogen van boeren, niet over inkomensgaranties, maar zijn uitspraken over het te verwachten verdienvermogen klinken toch wel erg als de projecties van een ambtenaar of politicus, die de realiteit zelf niet meemaakt.
Politieke en ambtelijke projecties
Iets soortgelijks valt terug te lezen in het verslag van het gesprek dat landbouwminister Piet Adema eind vorig jaar had met eurocommissaris Frans Timmermans. De NOS meldde daar begin deze week over dat de eurocommissaris toen had gewaarschuwd dat er in 2023 nog slecht mestnieuws vanuit Brussel zou komen voor de boeren. Adema sprak dit tegen en stuurde ten bewijze een gedeeltelijk leesbaar gespreksverslag.
Daarin vielen ook Timmermans klachten te lezen over de biologische landbouw. Die voelde zich volgens de eurocommissaris 'in de steek gelaten' door de Nederlandse overheid. Daarbij negerend dat het toch vooral de consument is die het duurdere biologische product niet hoeft. Kennelijk had hij ook niet meegekregen dat de consumenten zelfs de duurdere gangbare producten (de A-merken) massaal voorbij liepen ten gunste van het goedkopere huismerkproduct.
Voor één zaak had Timmermans overigens wel veel lof. Dat was over de integrale Nederlandse wateraanpak. Hij noemde die briljant.
Derogatie en grondwater
Ergens voelt dat toch een beetje vreemd, terwijl Adema zojuist de jas is uitgeveegd over het alsmaar 'niet leveren' van Nederland op wetgevingsgebied. Daarbij is de (wet- en regelgeving voor de) waterkwaliteit immers ook in het geding.
Wanneer het gaat om derogatie en waterkwaliteit, is er nog iets opvallends. Nederland voldoet volgens de meldingen van Nederland en Brussel zelf niet aan de normen, en dan gaat het ook over het oppervlaktewater, maar wanneer het gaat om de grondwaterkwaliteit, dan heeft de derogatie de kwaliteit daarvan sinds 2006 niet in gevaar gebracht, zo meldt het RIVM in een ook deze week uitgebracht rapport.
Bodem ziek en vol residu
Bij Timmermans en de functioneel aan hem ondergeschikte milieucommissaris Virginius Sinkevicius is het glas (figuurlijk gesproken) evenwel niet snel halfvol. In een speech in Brussel luidden ze deze week nog eens de alarmbel over klimaat, milieu en bodem. Vooral de landbouw moest het ontgelden, al hekelde Timmermans ook de enorme voedselverspilling in de EU. Jaarlijks 59 miljoen ton voedsel wordt weggegooid, niet benut. "Als voedselversilling een lidstaat was, was het de qua omvang vijfde grootste uitstoter van CO2 in de EU."
Sinkevicius meldde dat maar liefst 70% van de landbouwbodems niet gezond is en dit 83% van die bodems vervuild is met pesticideresidu. Dit kost volgens hem €50 miljard aan schade per jaar. Alleen al droogteschade kost jaarlijks €9 miljard. Navraag bij de Europese Commissie heeft nog niet helder gemaakt hoe Sinkevicius tot zijn berekeningen komt.
In Den Haag maken politici van D66 en GroenLinks zich druk over de hoeveelheid gewassen die puur voor de veehouderij worden geteeld en vragen zich af of meer teelt direct voor humane consumptie niet efficiënter zou zijn. Het zou ook een hoop veehouderij overbodig maken. Wageningen UR heeft dat uitgezocht en stelt hen waarschijnlijk enigszins teleur. In Nederland is daar volgens de onderzoekers van WUR amper voordeel mee te behalen.
Concurrerende aanbieding?
Terwijl nu het kabinet is gevallen en het onzeker is wat er verder gebeurt, is de opkoop van landbouwbedrijven en met name van piekbelasters van start gegaan en zal dit traject blijven lopen. Veel resultaten zijn hier nog niet over te melden, maar diverse tekenen wijzen er op dat het proces niet van een leien dakje zal gaan. Minister Christianne van der Wal zal niet de enige geïnteresseerde blijken te zijn voor diverse locaties. Met 20% overbieden voor slechts een aantal geselecteerde onderdelen van bedrijven en waarschijnlijk lang wachten op een financiële afhandeling staat ze niet direct goed voorgesorteerd of als eerste in de rij, zo valt in het veld te beluisteren.
Miljarden of niet, de overheid is geen wendbare koper. Wet- en regelgeving verandert dat niet zomaar. Misschien is het leerzaam als de hoofdonderhandelaar voor de piekbelastersuitkoopregeling te zijner tijd ook eens een eindverslag schrijft over wat er, terugkijkend, wel en niet goed is gegaan met die regeling.
Klaas van der Horst
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
