Interview Laura Bromet (Gl-PvdA)
'Dat wij boerenhaters zouden zijn, klopt niet'
GroenLinks heeft niet eerder aan een kabinet deelgenomen, maar met de combinatie GroenLinks-PvdA komt dat wel in zicht. Laura Bromet (53) zit vijf jaar voor GroenLinks in de Tweede Kamer en heeft onder meer landbouw in haar portefeuille. Ze staat op nummer 11 van de combineerde lijst. Dit interview is onderdeel van een serie met beoogde landbouwwoordvoerders.
Verandert er iets in de visie op de landbouw nu jullie samen de verkiezingen ingaan?
"Nee eigenlijk niet. De reden dat we zijn gaan samenwerken is dat we programmatisch altijd al heel dicht bij elkaar lagen."
U hebt als landbouwwoordvoerder in commissiedebatten de afgelopen jaren vaak gehamerd op het uitblijven van perspectief voor boeren. Is dat perspectief uiteindelijk voldoende geboden?
"Nee, helemaal niet. Ik vind dat het kabinet ontzettend verzaakt heeft. Door minister Christianne van der Wal is wel gezorgd voor opkoop, maar er is veel meer nodig, ook positieve regelingen voor boeren die blijven."
Welke kansen ziet u voor jonge boeren?
"Ik heb onlangs nog via het NAJK met jonge boeren gesproken en ik ben onder de indruk van de brede blik waarmee zij naar de toekomst kijken. Ze zijn zich bewust van uitdagingen, van klimaatverandering, de noodzaak om de waterkwaliteits- en stikstofproblemen op te lossen. Als ondernemers kijken zij niet alleen binnen de grenzen van het bedrijf, maar ook naar ontwikkelingen in de samenleving. Veel boeren moet je overtuigen dat er problemen zijn, maar bij hen hoeft dat niet. Bijvoorbeeld iemand uit de melkveehouderijsector die volledig erkent dat in 2050 klimaatdoelen gehaald moeten worden en de wens uitspreekt op termijn zonder kunstmest te kunnen. Met regelingen willen wij zorgen dat dat haalbaar wordt."
Jullie hebben 'een goedbelegde boterham voor boer en consument' voor ogen. Hoe moet het verdienmodel van de boer eruit zien?
"Dat vragen veel boeren aan mij. Je ziet dat de overheid de afgelopen veertig jaar heeft gestuurd op meer productie en je loopt nu tegen milieugrenzen aan. We moeten toe naar minder intensieve landbouw waar je ook een boterham kunt verdienen. Dat kan met subsidiëren van ecosystemen, zoals houtwallen. Waar het nog niet in harmonie met de natuur is, kun je ook regelgeving inzetten. En je kunt ook belasting heffen volgens het principe 'de vervuiler betaalt'. Nu zijn de meest vervuilende producten het goedkoopst. Het is de bedoeling dat dat verandert. Dat alle kosten, ook de milieuschade, worden betaald bij de kassa. Kiloknallers worden dan automatisch duurder dan biologisch vlees. 'Dan wordt alle voeding duurder', hoor je dan, maar alle kosten die gereserveerd zijn voor het Stikstoffonds komen op al onze schouders neer, die hadden allang moeten worden afgerekend in de boodschappenmand."
Jullie hebben tegen dat Stikstoffonds gestemd. Waarom?
"We hebben tegen het Stikstoffonds gestemd, omdat we bang waren dat de randvoorwaarden niet afgebakend waren. Die vrees is gesteund door de graai die nu is gedaan in de kas van het Groeifonds voor de accijnsverlaging op benzine. We denken dat het ook via de normale begroting kan."
Groenlinks-PvdA houdt vast aan het doel om de stikstofuitstoot in 2030 te halveren?
"Zeker. Het is al bijna vier jaar na de gerechtelijke uitspraak en er is bijna nog niets gebeurd. Ja, we zijn 100 kilometer per uur gaan rijden, maar PAS-melders zijn niet gelegaliseerd. Er is maar één manier en dat is forse reductie van stikstofuitstoot, en dat moet snel ook. Als je dat gaat uitsmeren dan is er nog geen zicht op legale bedrijfsvoering. Al die boeren die nu geen financiering kunnen krijgen zijn daar slachtoffer van."
In jullie verkiezingsprogramma staat dat er een oplossing gezocht moet worden voor biologische boeren in en nabij natuurgebieden. Stikstofuitstoot blijft toch stikstofuitstoot, of je biologisch boert of niet?
"Dat heeft ermee te maken dat we het Europese streven naar 25% biologische landbouw steunen. Je moet niet nu al het kind met het badwater weggooien. We moeten maatregelen nemen, maar maak een uitzondering voor boeren die al extensiever bezig zijn, meer grond gebruiken en geen kunstmest. We willen echt een andere richting op en niet eerst uitkopen."
Jullie zetten naast extensiveren wel in op een actief uitkoopbeleid. Als er niet genoeg boeren vrijwillig meedoen, ook verplicht. Dat vinden boeren niet leuk om te horen…
"Ik snap dat. Het is helemaal niet leuk om verplicht uit te kopen. Ik sta ook niet te springen. Maar ik vind wel dat je eerlijk moet zijn. Daarom loop ik er niet voor weg. Als je in de buurt zit van een zwaarbelast natuurgebied en je bent piekbelaster, dan kan de situatie ontstaan dat je zal moeten wijken. Er wordt heel snel gezegd door bepaalde partijen: 'Dit gaan we niet doen'. Daarmee wordt ontkend dat de stikstofuitstoot te hoog is en natuurgebieden overbelast zijn. Andere belangen moeten soms inschikken. Voor sommige boeren zal het een heel pijnlijk verhaal zijn. Als overheid moet je daar in financiële zin een goede regeling tegenover hebben staan. Er heerst een taboe op het idee van dwang, maar nu is het meer een uitrookbeleid: het probleem lossen we niet op, de markt gaat daarop reageren en ondertussen krijgen boeren geen financiering meer. Is dat hoe je vrijwilligheid definieert?"
Er moet volgens GroenLinks-PvdA meer en betaalbaar biologisch voedsel in de winkel komen te liggen. Nu al moet biologisch soms als gangbaar worden weggezet omdat er te weinig vraag is. Heeft het dan wel zin om het aanbod te vergroten?
"Voor producten die niet biologisch zijn, zijn er kosten die niet bij kassa afgerekend worden. Als iets aantrekkelijker moet worden, wordt er vaak gestuurd op prijs. Supermarkten moeten door de overheid onder druk gezet worden. Het prijsverschil wat de consument betaalt in de supermarkt is bij de boer veel kleiner. Om het volume te stimuleren, heb ik met BBB het verzoek gedaan aan de overheid om meer biologische producten van Nederlandse boeren en tuinders te kopen."
Die motie over biologisch inkopen werd door een Kamermeerderheid ondersteund. Onlangs schaarde de Kamer zich ook achter uw motie met de PvdD tegen verlenging van de Europese toelating van glyfosaat. De Europese Commissie nu heeft een verlening voorgesteld van tien jaar. Hoe staat u daartegenover?
"Je ziet dat Duitsland en Oostenrijk tegenstemmen en wij hebben gezegd: Nederland moet dat ook doen. We zien ons ook gesterkt door berichten dat het Ctgb uitkomsten heeft gemanipuleerd. Je ziet dat het gebruik van glyfosaat nog steeds toeneemt. Dat heeft te maken met gemak en opbrengsten. Het draagt bij aan gebrekkige waterkwaliteit, je weet niet wat voor effect het op de bodem heeft, er zijn aanwijzingen dat het Parkinson veroorzaakt en voor kinderen extra gevaarlijk is. Ik snap dan niet dat boeren het willen blijven gebruiken."
Jullie willen ook een einde aan de bio-industrie. Aan welke eisen zou de veehouderij moeten voldoen?
"We vinden het niet goed dat er dieren zijn die nooit daglicht zien en geen natuurlijk gedrag kunnen vertonen. We moeten naar grondgeboden veehouderij waarin dieren daglicht zien, naar buiten kunnen en bij de moeder kunnen zijn."
GroenLinks-PvdA wordt volgens de peilingen een stuk groter dan de 17 zetels nu samen. Als jullie aan een kabinet mee gaan doen, waarop willen jullie dan echt geen water bij de wijn doen als het om landbouw gaat?
"Als het gaat over het formuleren van breekpunten: dat doen wij nooit en daar ga ik dus zeker niks over zeggen. Wat ik wel zou willen zeggen, is dat verduurzaming van de landbouw binnen vier jaar, nadat het veertig jaar één kant op is gegaan, niet kan. Er moet veel meer daadkracht getoond worden naar de agrarische sector welke kant het opgaat en er moet ondersteuning komen om in die richting te ondernemen. Dat zou ook betekenen dat wie niet meewil, achtergelaten wordt. Om een grote groep boeren in die richting te bewegen moet je maatregelen vatten in een regeerakkoord."
"In het algemeen hoor ik vaak dat wij boerenhaters zouden zijn. Dat klopt gewoon niet. Dat is een sticker die ons wordt opgeplakt door partijen waar boeren graag op stemmen. Ik zou zeggen: kijk wat de politiek voor je heeft betekend. Boeren hoeven echt niet op ons te stemmen, maar als ze met welwillendheid ons verkiezingsprogramma lezen, dan zou al een wereld gewonnen zijn én zie je dat we het niet slecht voorhebben met boeren in Nederland."
Linda van Eekeres
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.