'Voor het tweede jaar op rij hebben land- en tuinbouwondernemers een relatief goed jaar achter de rug.' Met die zin opent ABN AMRO de meest recente sectorprognose.
Dit jaar stonden wederom veel subsectoren onder druk. Zo liggen akkerbouwvolumes lager vanwege de vele regenval, waardoor er minder aardappelen gerooid konden worden. Ook krimpt de varkensstapel. Aan de andere kant stijgt de melkaanvoer die zich heeft hersteld na een forse daling in 2021 en 2022. De lage volumes zorgen volgens de bank voor hoge opbrengstprijzen. Zo zijn de prijzen in de varkenshouderij gestegen en zitten ook de prijzen van vleeskuikens en akkerbouwproducten in de lift. De melkprijzen zijn wel een stuk lager door de hogere aanvoer. De melkprijzen zijn door de hoge aanvoer en tegenvallende vraag wel gedaald en liggen een stuk lager dan in 2022.
De kosten zijn in die periode ook gedaald. Ten opzichte van een eerder hoogtepunt daalden de prijzen van veevoer, kunstmest en energie. De goede prijzen en lage kosten zorgden voor een goed jaar voor de landbouw. Het sentiment onder boeren, gemeten door Wageningen Universiteit, is dan ook positief. Maar wordt ondernemers gevraagd om de toekomst in te kijken, dan is men juist negatief. Een verklaring geeft de Universiteit niet, maar een mogelijke uitleg kan zijn dat verduurzamingsopgaven de boer negatief stemmen. Het uitblijven van duidelijkheid over stikstof en een landbouwakkoord zorgen ook voor onzekerheid.
| Volumeontwikelling in procenten | 2022 | 2023 | 2024 |
|---|---|---|---|
| melkvee | 0,5 | 2,5 | -0,5 |
| akkerbouw | 3 | -3 | 0 |
| Varkens | -1 | -4 | -3 |
Melk
ABN AMRO verwacht dat de melkaanvoer naar zuivelfabrieken dit jaar met 2,5% zal toenemen. Voor volgend jaar is er stabilisatie of een lichte krimp. Pas na 2024 zal de melkaanvoer naar verwachting sterk 3+krimpen. Dit wordt volgens ABN AMRO veroorzaakt door de uitkoopregelingen van de overheid. Per eind november hebben 213 melkveehouders zich ingeschreven voor de Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties (Lbv). Het effect van de uitkoop zal pas in 2024 merkbaar zijn in de melkaanvoer naar de zuivelfabrieken.
Ook in andere belangrijke zuivellanden nam de melkaanvoer het afgelopen jaar toe. Dit zorgde ervoor dat de zuivelprijzen daalden. De prijsdaling zorgt voor het herstel van de vraag en lijkt de weg naar boven gevonden te hebben. De verwachting is dat de melkprijs in 2024 verder zal stijgen. Dat is wel afhankelijk van de internationale vraag naar zuivelproducten. Door de hoge consumentenprijzen is die vraag namelijk afgenomen. In de Nederlandse supermarkten daalde de verkoop van zuivelproducten in de eerste helft van het jaar met 2%.
De voerkosten daalden ook, maar niet zo sterk als de melkprijs. Bovendien zijn de kosten voor mestafzet fors gestegen en ging ook de rente omhoog. Daardoor neemt het inkomen van melkveehouders af en de liquiditeitsdruk toe.
Varkens
In vijf jaar tijd is het aantal varkens in Nederland met zo'n 10% gedaald. Ook dit jaar is de varkensstapel gekrompen. Ook het aantal slachtingen is gedaald, in de eerste helft van het jaar met 14%. De varkensstapel en het aantal slachtingen daalt in heel Europa. De varkensvleesproductie in Duitsland daalde met circa 10% en in Denemarken met zo'n 20%. Reden hiervoor zijn de verhoogde milieu- en dierenwelzijnseisen. Als gevolg van uitkoopregelingen zal de Nederlandse varkensstapel de komende jaren verder krimpen. Daarvoor hadden 447 varkenshouders zich ingeschreven per eind november. Het effect zal na 2024 zichtbaar zijn.
De kleinere varkensstapel zorgt voor historisch hoge prijzen. De prijzen piekten in de zomer en zijn sindsdien weer aan het dalen. Maar nog steeds zeer hoog.. Hogere afzetprijzen en lagere kosten maakten 2023 een zeer gunstig jaar voor ondernemers, maar lagere volumes en afgenomen productie zorgden ervoor dat het minder gunstig was voor slachterijen en vleesverwerkers. De supermarktprijs in de EU is zo'n 30% hoger dan twee jaar geleden. Hierdoor wordt vaker voor minder of ander vlees gekozen.
De bank verwacht dat vleesverwerkers hun capaciteit anders inzetten door de kleinere varkensstapel of zelfs sluiten. Hierdoor zal de zelfvoorzieningsgraad afnemen. Ook verwacht ABN dat de nieuwe duurzaamheidsregels kansen bieden aan veehouders die met minder milieubelasting en hogere diervriendelijkheid kunnen produceren.
Pluimvee
De pluimveesector heeft een goed jaar achter de rug. De afzetprijzen liggen op recordniveau en de kosten zijn juist gedaald. Toch zijn er ook veel zorgen. De vogelgriep heeft grote gevolgen en op meerdere locaties zijn er uitbraken geweest. Daarom is de landelijke ophokplicht weer van kracht en worden er proeven gedaan met het vaccineren van dieren.
Het aantal dieren dat in Nederland gehouden wordt, krimpt de komende tijd. Dit komt ten eerste door verduurzamingseisen van de supermarkt. Vanaf begin dit jaar hebben supermarkten alleen nog 1 ster beter leven kip in de schappen liggen. Hierdoor is naar schatting 60% tot 80% van de vleeskuikens in Nederland traag groeiend en volgens dit systeem gehouden. Dit houdt in dat er minder dieren in bestaande stallen gehouden kunnen worden.
Ook krimpt de pluimveestapel door dat pluimveehouders zich ook aanmelden voor de uitkoopregeling, eind november stond de teller op 1.543 pluimveehouders. Het precieze effect zal pas later zichtbaar zijn. De overstap naar 1 ster beter leven en het lagere aanbod zorgt voor hogere consumentenprijzen en een daling van verkopen in de supermarkten. Dit wordt deels gecompenseerd door een vraagstijging vanuit de horeca.
Akkerbouw
Steeds extremere weersomstandigheden bepalen de volumes in de akkerbouw. Nu speelt regen boeren parten, eerder in het jaar was dat droogte. De oogst valt dit jaar zo'n 3% lager uit volgens voorlopige oogstprognoses van het CBS. Met name bij consumptieaardappelen wordt een daling verwacht, maar ook bij suikerbieten en uien. De slechte weersomstandigheden en relatief lage aardappeloogst van 2022 zorgde eerder dit jaar voor zeer hoge aardappel- en uienprijzen. Hier hebben akkerbouwers met vrije contracten van kunnen profiteren. De contractprijzen waren ook bovengemiddeld hoog. De prijzen voor kunstmest en energie lagen bovendien wat lager.
Voor volgend jaar zullen weersomstandigheden in binnen- en buitenland de oogst bepalen. De toekomstscenario's van het KNMI wijzen uit dat Nederland vaker te maken krijgt met extreme regenval en lange periodes van droogte. Deze volatiliteit betekent veel onzekerheid voor volgend jaar. Bij gemiddelde weersomstandigheden zal de productie stijgen, maar een beperkende factor is het tekort aan pootaardappelen. Vanwege een kleiner areaal en tegenvallende oogst daalt daarvan de beschikbaarheid volgend jaar.
De vraag naar akkerbouwproducten blijft goed mede doordat de fastfoodrestaurants op volle toeren draaien. Steeds vaker vindt consumptie buitenshuis plaats. Hier profiteren fastfoodketens van. ABN AMRO verwacht dat dit volgend jaar ook zo is. De vraag naar frietaardappelen zal dus sterk blijven.