Achtergrond Stikstofstemming
Verkiezingstijd is proefballonnetjestijd
Verkiezingstijd is ook proefballonnetjestijd. Niet alleen voor lobbyclubs met een lumineus idee, maar ook voor organisaties en instellingen die zichzelf als respectabele instituten zien. Geen wonder dus dat deze week ook het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) een ballonnetje opblies en de lucht instuurde. 'Landbouw- en Natuurverkenning' staat erop. Er wordt al volop naar gekeken en gegrepen.
Het rapport dat bij het ballonnetje hoort, schetst twee scenario's over hoe Nederland nog meer een parklandschap moet worden, met tot 2050 minimaal 100.000 hectare meer natuur en 'natuurinclusieve' (onrendabele, tenzij gesubsidieerde) landbouwgrond. Bovenop alle stikstofdromen kan dit er ook nog wel bij. Boeren zijn volgens allerlei activistische berichten toch vooral vervuilend bezig en mishandelen grond, gewas en dier. Zelfs de embryonale Marker Wadden zouden al vol landbouwgif zitten, als je sommige berichten moet geloven. Om een lang verhaal kort te maken: welke politieke partij durft zich dus uit te spreken tegen nog meer natuur voor de burger?
Beeldschermdromen
De sfeer is er wel helemaal naar om beeldschermprojecties als die van het Planbureau voor de Leefomgeving een zet in de gewenste richting te geven. Er zat de laatste anderhalf jaar een kabinet dat Nederland 'van het slot' zou halen, maar dat slaagde er evenmin in als de kabinetten-Rutte. De gewenste verandering van beleid en het vlottrekken van Nederland lukten niet. Nu is het dus weer de beurt aan een andere club en die moet dan maar doorzetten. Het is ook de keuze waar ambtelijk Nederland helemaal klaar voor is.
Beurt verloren
Dat landbouworganisaties, van LTO Nederland tot Agractie en FDF, op hun achterste benen staan omdat ze zich niet gehoord voelen en omdat er met geen woord wordt gerept over het belang van eigen voedselproductie, lijkt voor de planners rituele achtergrondmuziek. Om het ballonnetje verder de lucht in te krijgen, stelt het PBL een heuse staatscommissie voor, die Nederland weer vooruit kan helpen. Wie zou er nou niet in zo'n commissie willen zitten?
Nog zo'n onderwerp (dat al vaker is genoemd): het verhogen van de rekenkundige ondergrens. Pogingen om die op te hogen naar 1, of zelfs 0,5 mol lijkt op trekken aan een dood paard. Vrijwel alle adviezen die politici onder de neus gedrukt krijgen, zijn afwijzend getoonzet en die paar adviezen die een andere richting op wijzen, worden het liefst genegeerd.
Zelfgemaakte varianten
Vraag is natuurlijk wel hoe onafhankelijk of onbevooroordeeld die adviezen zijn. Toen het IPO (gezamenlijke provincies) in de voorbije maanden een keuze moesten maken over de rekenkundige ondergrens, kregen ze vier scenario's voorgelegd, maar wel scenario's die bij het IPO in eigen huis zijn voorbereid. Breder was de keuze niet. Toen later het advies van wetenschapper Arthur Petersen over de rekenkundige ondergrens toch nog eens serieus werd bekeken door landelijk verantwoordelijken, kwam de vraag of het toch niet een onsje minder kon en beter te slikken voor de tegenstanders van een hogere ondergrens. Na twee moeizaam verlopen vergaderingen is vrijdagavond op de valreep het demissionaire rompkabinet van VVD en BBB dan toch eindelijk met een soort besluit gekomen: onder voorwaarden kan er begin 2026 een hogere rekenkundige ondergrens komen van feitelijk 1 mol. Wel moet eerst een proefproces worden gevoerd. Is de uitkomst daarvan zoals de Tweede Kamer en nu ook het kabinet dus willen, dan mogen boeren voortaan maar liefst '200 keer zo veel stikstof uitstoten als nu', zo meldt onder meer de NOS. De staatsomroep suggereert bijna een zondvloed aan stikstof erbij, terwijl het vooral gaat om een berekenbare verveelvoudiging, geen duidelijk meetbare hoeveelheid extra stikstof.
1 mol moeizamer dan 150 andere
Het is eigenlijk best potsierlijk om te zien hoeveel weerstand er is geweest en nog is tegen die miniem hogere rekenkundige ondergrens. Temeer wanneer je op je in laat werken dat de berekende stikstofdepositie volgens de nieuwste versie van Aerius in het voorbije jaar met 150 mol per hectare is gedaald. Dat stelt althans stikstofexpert Wouter de Heij. Als beperking van de uitstoot aan de bovenkant veel meer loont, waarom dat al dat verzet tegen die ondergrens? Om daar maximale juridische onzekerheid te laten bestaan?
Struikelrapportage
En dan nog zoiets: een paar weken terug kwamen drie door de Tweede Kamer benoemde rapporteurs alvast met een vernietigend oordeel over het nieuwe Nederlandse derogatieverzoek. Volgens hen (de Kamerleden Holman/NSC, Vedder/CDA en Meulenkamp/VVD) maakt het verzoek van minister Wiersma geen schijn van kans. Het voelt vast fijn om de minister op weg naar Brussel nog even een stok voor de voeten te gooien, maar dat terzijde. Wie hun stuk leest, krijgt niet echt de indruk dat ze intensief gekeken hebben naar kansen. Bijvoorbeeld over hoe een kleiner deel van het Nederlandse grondgebied als gevoelig kan worden aangemerkt. Is er met één oog dicht gekeken, of was de bedoeling dat er een negatieve conclusie uit zou rollen? Bij voorgaande pogingen is beslist harder gevochten voor een nieuwe derogatie, door ambtenaren, wellicht ook door bewindslieden, en door de Tweede Kamer.
Sweetman
Zit er dan helemaal geen goed nieuws, een hoopgevend bericht of zoiets aan te komen voor de landbouw? Misschien toch iets. Een aantal stikstofkenners en juristen heeft het zogenaamde Sweetman-arrest uit 2013 afgestoft en nog weer eens opnieuw bekeken. Dit is een nogal ingewikkeld arrest van het Europese Hof van Justitie over de regels voor instandhouding van natuurlijke habitats. Dit arrest is vaker genoemd als een stuk dat een uitweg zou kunnen bieden uit de Nederlandse stikstofimpasse.
Hof versus RvS?
Belangrijk punt eruit is dat volgens de hoogste Europese rechter stikstof en de toepassing ervan in de regelgeving helemaal niet wijzen in de richting zoals de Nederlandse rechtspraak is gegaan, inclusief de laatste uitspraken van de Raad van State. Indien dit kan worden bevestigd, zou dit nogal een aardverschuiving betekenen voor het hier te lande gevolgde beleid. Het is wel opmerkelijk dat niemand dit eerder serieus heeft opgepakt, maar het is ook bekend dat de Europese Commissie genoemd arrest hoogst serieus neemt.
Klaas van der Horst
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
