Het ontzag van democratisch gekozen politici voor nieuwe verkiezingen is bekend. Het speelt altijd en zal ook bij de huidige formatie een rol speler in de achterhoofden van onderhandelende partijen. Vanzelf speelt het ook in Brussel. Hoe dichterbij de Europese verkiezingen, hoe meer er wordt getwijfeld over het doorzetten van impopulair beleid, maar Europees landbouwcommissaris Janusz Wojciechowski spant wel de kroon.
In een interview met publicatie Euractiv bedankt hij de Europese boeren zelfs voor hun protesten tegen de Green Deal. Hij zal het niet bedoelen als een aanmoediging voor anonieme beroepsactivisten en Wojciechowski (links op de foto naast Piet Adema) is ook bepaald niet de architect van de Green Deal. Eerder integendeel. Hij heeft mede daarom ook weleens een persoonlijke reprimande gehad van commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Bovendien valt niet te verwachten dat de Pool nog terugkomt in een nieuwe Commissie, want hij behoort tot de politieke tegenstanders van premier Donald Tusk en is ook politiek niet altijd even handig geweest. Toch is het bijzonder en opvallend dat Wojciechowski zo de rijen breekt.
Niet de doelen, wel de middelen
De uitgaande landbouwcommissaris neemt niet direct afstand van de doelen in de Green Deal, maar vindt wel heel duidelijk dat de verkeerde middelen zijn gehanteerd. Voormalig vice-voorzitter Frans Timmermans en zijn team wilden met stoom en kokend water een omslag bereiken in onder meer het Europese landbouwbeleid en zetten daarvoor allerlei verplichtend instrumentarium in. Ook werd de druk op lidstaten opgevoerd om ambitieuzere doelen te gaan halen – wat Nederland bijvoorbeeld een afbouwderogatie opleverde.
Herbezinning niet genoeg
Het had volgens Timmermans en zijn team een voorbeeldfunctie en zou daarom met een bloedgoede onderbouwing moeten komen om verder te kunnen. Uiteindelijk bleek het niet goed genoeg voor de Commissie om verder te kunnen zoals Nederland wilde. Na de Nederlandse kwamen ook de Ierse en Deens derogatieverzoeken in de problemen.
Door de Russische inval in Oekraïne en daardoor herontdekte kwetsbaarheden voor de voedselvoorziening, en door de massale boerenprotesten was een herbezinning nodig en moest de Green Deal al worden bijgebogen. Wojciechowski vindt dat de aanpak nog anders moet, met vooral stimulansen, geen verplichtingen meer.
Of hij helemaal realistisch is, valt te betwijfelen, want de Pool wil ook 50% meer budget voor het GLB en een vijf maal zo grote crisisreserve voor de Europese landbouw. Dat lijkt politiek moeilijk haalbaar, zelfs als Europees links bij de verkiezingen voor het Europarlement in juni zwaar verliest.
Consultatie en evaluatie
De Nederlandse landbouw is ondertussen wel sterk afhankelijk van wat er in Brussel gebeurt. Daar worden de hoofdlijnen uitgezet voor het landbouwbeleid. Dit jaar speelt er naast een publieke consultatie over de mestverwerking (Renure) ook een evaluatie van de uit 1991 daterende Nitraatrichtlijn. Die richtlijn is tussendoor weleens aangepast, maar niet meer sinds 2008.
Voorzetje WUR
Onder meer bij de WUR hebben ze alvast een voorzetje gegeven. Een van de interessante punten daaruit: ook bewerkte mest, zelfs zonder Renure, zou een streepje voor moeten hebben op kunstmest, want die is minder uitspoelingsgevoelig. Ook zou meer duidelijkheid moeten komen over de meetdiepte voor nitraat.
Al is er in de loop der jaren wel iets verbeterd. De Nitraatrichtlijn is in opzet veel te algemeen gericht om goed werkbaar te zijn voor alle soorten bodems en klimaatzones van de EU.
Cijfers goed op rij
Om de mest- en stikstofproblematiek binnen Nederland zelf beter te kunnen bevatten en daarmee misschien ook te kunnen oplossen, zou het erg handig zijn om eerst eens goed op rij te zetten wat de juiste uitgangspunten zijn. Zo is er grote onduidelijkheid over het zogenoemde stikstofgat, ofwel de gasvormige verliezen naar de lucht vanuit de diverse veehouderijtakken.
Correctie gelijk, mestcrisis over
De Stichting Stikstofclaim heeft onderzoeksorganisatie CLM gevraagd om dit te onderzoeken en in beeld te brengen wat dit betekent voor de melkveehouderij.
Conclusie is dat als de correctie voor de stikstofverliezen voor de melkveehouderij gellijk zou worden getrokken met die voor andere veehouderijtakken, het mestprobleem van de baan is.
Er zijn nog meer zaken te verduidelijken. De landbouw wordt aangeslagen voor nitraatbelasting van het water. Vooral de vervuiling van het oppervlaktewater heette een probleem te zijn bij de laatste derogatie-onderhandelingen. Helaas is het erg onduidelijk wat voor rekening komt van binnenlandse bronnen en wat voor rekening van het buitenland. Via de grote rivieren komt volgens de website van emissieregistratie een ongeveer vijf keer zo grote stikstofvracht het land binnen als er vanuit de landbouw afspoelt. En dan is het nog altijd onduidelijk welk binnenlands deel vanuit de landbouw komt en welk deel uit de stad.
Stadse stikstof op landbouwbord
Dat is overigens een probleem wat in buurlanden ook speelt. Daar klagen boeren ook over stikstofmetingen in de stad, die bij de landbouw op het conto worden gezet. Het is onder meer in Beieren een discussie. En zelfs natuurgebieden zorgen voor heel wat stikstofuitspoeling, zo geven CBS-cijfers aan. Tijd dus voor heldere data, op basis van concrete cijfers, niet van overal verschillende normen en normoverschijdingen: wie is werkelijk verantwoordelijk voor wat?