Liever dan het gevecht aangaan bij de Europese Commissie over de uitvoeringsdetails van de Nitraatrichtlijn, zet demissionair landbouwminister Piet Adema het mes verder in de veestapel. Dit maakte hij duidelijk na afloop van het vrijdagse kabinetsberaad. De missie moet voltooid.
Adema wil een nieuwe generieke korting van fosfaatrechten bij overdracht buiten familieverband van 30%, ook voor varkens en kippen en ook bij overdracht van hele bedrijven, zo staat in zijn plan. Verder wil hij stapsgewijs toe naar een veebezetting van 0,35 hectare per grootvee-eenheid (GVE), onder behoud van zoveel mogelijk grasland.
Meer graslandsubsidie
Daarom wil hij de graslandsubsidie flink verhogen, naar €50 per 10 kilo stikstof. Ook wil hij de mineralenuitstoot verlagen door het gemiddelde ruw-eiwitgehalten in het voer te beperken tot 158 gram per kilo droge stof.
Het hele pakket is volgens hem nodig om de mestproductie te verlagen met 33 miljoen kilo stikstof en 11 miljoen kilo fosfaat.
Het plan zal slecht vallen bij landbouworganisaties, die eerder al aangaven fel tegen generieke maatregelen te zijn. Agractie wil bijvoorbeeld dat de derogatiebeschikking wordt opgeschort. Boeren vinden de kortingspercentages disproportioneel. De nieuwe LTO-voorzitter Ger Koopmans is ook kritisch. De (in)formerende partijen in de Tweede Kamer probeerden in de afgelopen week Adema nog af te houden van een besluit.
Motie voor de boeg
De BBB kwam eind vorige week zelfs al met een waarschuwingsmotie tegen generieke maatregelen, maar trok die na kritiek van voorbarigheid weer in. Toch zette de demissionaire bewindsman door, daarbij gesteund door het kabinet.
Opvallend is dat Adema zijn voornemen wel wil laten begeleiden door milieusubsidies, maar verder zwijgt over de gevolgen voor het verdienvermogen van de melkveehouderij. Daarin staat hij niet alleen. Het is kennelijk moeilijk om verduurzamen en rond blijven komen, goed met elkaar te verbinden. Rabobank Nederland bijvoorbeeld wil boeren met goedkope leningen stimuleren om te extensiveren, maar lijkt eraan voorbij te gaan dat boeren met een extensievere bedrijfsvoering vervolgens vaak een lager verdienvermogen hebben. Daarbij is er ook nog het probleem dat afnemers van zuivel steeds meer vragen om melk met een zo laag mogelijke CO2-footprint per kilo product. Ook daarvoor is eerder een intensievere dan een extensievere bedrijfsvoering nodig. Zelfs bij grote zuivelbedrijven lijken onderneming en coöperatie daar niet dezelfde visie op te hebben.
Gratis advies voor niet-blijvers
Adema geeft toe dat melkveehouders de invoering van zijn plannen niet overal zullen overleven, maar niet vanwege een achterblijvend verdienvermogen. "Het kabinet realiseert zich dat het invoeren van een graslandnorm in bepaalde gebieden met een intensieve melkveehouderij grote gevolgen kan hebben", schrijft de minister, daarbij nog zwijgend over het hele pakket.
Toch is er volgens het kabinet een oplossing: "Door deze aankondiging en de gefaseerde invoering van de normen worden bedrijven in staat gesteld beslissingen te nemen over de toekomst van hun bedrijf." Ofwel, de betreffend veehouders mogen nog wel zelf het licht uitdoen.
Veel demissionaire ambitie
Het intrigeert wel waarom Adema het nodig vond om nog een knoop door te hakken over de mestmarkt en derogatie. Hij had de klus ook gerust kunnen overlaten aan zijn opvolger. Meer nog, zo'n toch wel ingrijpend plan, is dat wel iets voor een demissionaire bewindspersoon? Naar die vraag mag de Tweede Kamer gaan kijken, want Adema kan wel iets willen, maar niets doen zonder instemming van het parlement.
Natuurherstelwet dieper in la
Bij dit alles blijft de missiegerichtheid van het laatste kabinet-Rutte, hoe gehavend de club ook is, toch verbazen. Vorige week werd daarbij al aangehaald dat minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal nog steeds lijkt te hopen op het moment dat de Europese Natuurherstelwet weer uit de prullenbak wordt gehaald, ook al moest ze van de Tweede Kamer tegen stemmen. Het past bij haar VVD-Greenpeace profiel. Helaas voor Van der Wal heeft ze de wind niet mee. De pogingen van het Belgische EU-voorzitterschap om de richtlijn toch weer op te pakken hebben de laatste weken vooral averechts uitgewerkt. Landen als Finland en Polen, die eerst nog leken te aarzelen, zijn nu vastberaden tegenstanders geworden.
Hoe lang Nederland nog kan genieten van de demissionaire actiefdrift van onder meer Adema en Van der Wal, is nog tamelijk onduidelijk. BBB-leider Caroline van der Plas zei eerder deze week dat de (in)formatie goed op koers ligt maar heel veel meer wordt er niet duidelijk.
Klimaatbedreigende methode
Buiten de politiek gaat het bashen van de veehouderij intussen gewoon door. Het is ook bon ton bij een groot deel van de academische werknemers. Deze week beweerde een Leidse onderzoeker, met een nieuwe rekenmethode in de hand (dus niet met directe cijfers) bijvoorbeeld dat meer dan 80% van de Europese landbouwsteun uiteindelijk ten goede komt aan klimaatbedreigende veehouderij. Zoiets krijgt bijna vanzelf brede aandacht in allerlei algemene media. De reflex in deze richting is sterk.
Het was aan D66
Het is ook merkbaar bij D66. Een interne commissie heeft daar met medewerking van het wetenschappelijk bureau de verkiezingsnederlaag van eind vorig jaar geanalyseerd. Het rapport met de titel 'Het is aan ons' is niet breed verspreid, maar volgens media die het wel hebben ingezien, werd geconcludeerd dat de gemiddelde kiezer D66 'te woke' was gaan vinden. Ook ging 'de technocratische claim op de waarheid' veel burgers tegenstaan.
Het autobio-gegraaf helpt bepaald niet direct. In dezelfde week als het rapport boven water kwam, zwaaide de partij een van haar beruchtste feitenfetisjisten, Tjeerd de Groot, uit met een filmpje geheel in de stijl van de voorbije jaren.