Ammoniak geeft vieze bijsmaak aan natuur en vee

In een poging om de kwaliteit van de Nederlandse natuur te verbeteren werden Natura 2000 gebieden aangewezen en zag het Programma aanpak Stikstof (PAS) het licht. Het betekende vooral dat de agrarische sector stappen moest gaan zetten om de natuurwaardes te verbeteren. De sector bracht een offer en het sorteerde effect, of toch niet. Hoe ammoniak een vieze bijsmaak geeft aan vee en natuur. 

Tijdens de Rondetafel over ammoniak lieten de landbouwwoordvoerders in de Tweede Kamer zich bijpraten over ammoniak. Centraal daarin stonden de kritische kanttekeningen die het het rapport van Hanekamp, Crok en Briggs: 'Ammoniak in Nederland. Enkele kritische wetenschappelijke kanttekeningen' zette bij de resultaten van het Nederlandse beleid.

Tijdens de zitting kwamen steeds meer zwakke punten van het onderzoek en beleid aan het licht. Worden natuur en de agrarische sector door achterstallig onderzoek tegen elkaar uitgespeeld? Ingrid Jansen gaf namens de varkenshouders, en waarschijnlijk ook de andere partijen die opriepen tot een standstill, aan dat de sector bereid is om mee te werken aan de maatregelen, maar dan moeten ze wel effect hebben. En dat is nu maar zeer de vraag.   

Namens Wageningen mocht Gerard Velthof, nutriëntenbeheer, het verhaal doen en Addo van Vul nam het woord namens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Zij vonden Elbert Dijkgraaf (SGP), hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam tegenover zich. Die duidelijk maakte dat hij er alles aan zou doen om te voorkomen dat brondata van een onderzoek verloren gaat. Bij Wageningen delen ze die mening niet. Schriften, diskettes en meer met de gegevens van het oorspronkelijk ammoniakonderzoek werden als niet interessant betiteld tijdens verhuizingen en gingen verloren.  

'Ook ik heb meegemaakt dat we van papier naar diskettes naar weer andere opslagmethodes gingen', zegt Dijkgraaf en maakt duidelijk dat het excuus er geen is. Velthof moest ook nog eens toegeven dat hij tegen Jan Cees Vogelaar, Mesdag, een jaar eerder gezegd had dat de gegevens er nog waren, maar dat dit niet zo bedoeld was. De brongegevens zijn weg. 

In de moderne tijd een grote zonde als het gaat om informatie waar beleid op gebaseerd wordt met grote consequenties, zo zegt Jaap Hanekamp. Hij zegt dit niet voor niets, want wereldwijd blijkt er veel onderzoek te zijn die uiteindelijk de titel 'bullshit' kreeg. Alleen brondata kan bewijzen dat onderzoeken kloppen. Nog opmerkelijker dat juist over een belangrijk onderwerp als dit geen discussie tussen onderzoekers en andere betrokkenen plaatsvindt. 'Iets wat anders altijd gebeurt.'

De tussenstand is dat er op basis van een 'vrij grof model' uit 1984 nog steeds beleid gemaakt wordt. 'Onbegrijpelijk dat het WUR het model nog gebruikt.' Wat hier ook speelt is dat de geloofwaardigheid van de WUR op het spel staat en daar reageren zowel Velthof als Van Vul nauwelijks op. Wat reden is voor speculatie, want waarom wordt er niet feller gereageerd op kritische vragen over een onderzoek wat in hoog aanzien staat. Weten ze zo zeker dat bij een herkansing de resultaten hetzelfde zijn of verwachten ze dat er uiteindelijk geen vervolg gaat komen?

Jan Willem Erisman, voormalig medewerker RIVM, erkent in elk geval dat op het tijdstip dat hij wegging bij de RIVM de onzekerheden in de resultaten bekend waren. Omdat al wel duidelijk was dat ammoniak schadelijk was werd er besloten toch beleid op te maken. 'Maar het is nooit de bedoeling geweest om alleen beleid te maken op basis van ammoniak.'

Om voor een betere kwaliteit natuur te zorgen moet er naar meer gekeken worden dan alleen ammoniak. Esther Ouwehand, Partij voor de Dieren (PvdD) vraagt daarom en krijgt hierin steun van Vogelaar en Erisman. Waar Henk Leenders, PvdA, liever veel minder vee ziet. Vogelaar legt hier de vinger op een ander pijnpunt en dat zijn de onderzoeken die verdwenen om kosten te besparen. Bijvoorbeeld het korstmossenonderzoek. Het is ook nodig omdat er blijkbaar een kennisgat is wat de emissie en depositie onderstrepen. 'Die pakken heel anders uit dan we verwacht hadden.'        

Om het ammoniakonderzoek over te doen is tijd nodig, naar schatting 2 jaar, en heel veel geld. Maar uit de woorden van de experts komt naar voren dat dit alleen niet voldoende is. Er speelt iets wat nog niet in kaart gebracht is, waardoor er weer meer tijd, energie en geld zou moeten gaan naar onderzoek van de ontwikkelingen in natuurgebieden, wat in het verlengde dan weer gevolgen heeft voor de veehouderij die zich vaak naast de gebieden bevindt. 

Het dreigement is wel dat de landspecifieke ammoniakemissies er nu voor zorgen dat Nederland onder de NEC-richtlijn blijft, aldus Velthof. 'Wanneer de standaarden gebruikt worden gaat Nederland eroverheen.' Maar zou een onderzoeker juist niet blij moeten worden van de mogelijkheid om meer onderzoek te doen naar een onderwerp waar blijkbaar nog veel over onbekend is. Ondertussen zet het de veehouderij en natuur tegen elkaar op, terwijl die samen juist het gebied beheren. Voor een natuurinclusieve landbouw, waar Erisman voor pleit, zijn beide nodig.  

Na het verkiezingsreces volgt een debat. Nodig, want er moet bijvoorbeeld antwoord komen op de vraag of aanscherping van de eisen rond ammoniak wel zinvol zijn. 

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.