Prikken, prikken, prikken: hét economisch instrument

DNB-president Klaas Knot liet er afgelopen zondag in Buitenhof weinig onduidelijkheid over bestaan. Het meest effectieve instrument van economisch beleid op dit moment is de injectienaald. 'Prikken, prikken, prikken', zei hij.

Ofschoon Knot het niet expliciet zei (en ondanks dat hij een in Amsterdam gevestigde organisatie vertegenwoordigt) moeten we aannemen dat hij bedoelde dat die injectienaald dan wel met een coronavaccin gevuld moet zijn.

Schade elke dag groter
Het is evident dat de economische schade, de persoonlijke financiële schade voor veel ondernemers, de psychische schade en de schade aan de overheidsfinanciën elke dag groter worden zolang het openbare leven niet genormaliseerd kan worden.

Ondanks de zeer strenge lockdown vergaat het onze economie momenteel beter dan in het voorjaar vorig jaar. Een van de redenen daarvoor is dat het virus in Azië een stuk beter onder controle is dan bij ons en dat vooral de Chinese economie stevig herstelt. Of dat zo blijft is een cruciale vraag.

Afwijkende anekdotische signalen
Ik spreek heel regelmatig met een paar Brabantse ondernemers. Eentje is actief in de maakindustrie en heeft activiteiten in Azië. Deze ondernemer vertelt mij al enige tijd dat zijn compagnon (ook een Brabander) die in het Verre Oosten woont al enige tijd zegt dat de mooie Chinese macrocijfers een te rooskleurig beeld schetsen van wat feitelijk gaande is. Hij spreekt over allerlei knelpunten, leveringsproblemen etcetera, terwijl tegelijkertijd de Chinese export volgens hem onder druk staat. Dat blijkt vooralsnog niet uit de cijfers, maar ik ben wel altijd geïnteresseerd in dit soort anekdotische informatie.

Deze week publiceerde Caixin de resultaten van hun maandelijkse enquête naar het ondernemersvertrouwen in januari. Zowel in de industrie als in de dienstensector was het vertrouwen in de loop van 2020 fors hersteld na de klap van februari/maart, maar in december was het vertrouwen volgens deze maatstaven iets gedaald. In januari zette die daling versneld door: in de industrie ging de Caixin index van 53,0 naar 51,5. In de dienstensector ging het van 56,3 naar 52,0. Dat zijn best behoorlijke dalingen. Het niveau van deze indices is geen reden tot zorg, maar gelet op het feit dat we een herstelproces van een pandemie (dat bovendien a-synchroon verloopt) in de wereld nog niet eerder hebben meegemaakt, is het toch opletten geblazen. Zeker als je anekdotische signalen krijgt die een ander beeld schetsen dat de officiële cijfers tot dan toe.

Vertrouwen in industrie stijgt
Eerder had het CBS al gerapporteerd dat het ondernemersvertrouwen in de industrie in ons land in januari verder was verbeterd. Deze week kwam ook de NEVI met cijfers over het producentenvertrouwen in de industrie in januari. De NEVI-index steeg van 58,2 in december naar 58,8. Wat mij vooral opviel, waren delen van de tekst van het bijbehorende persbericht. De logistieke problemen die de compagnon van mijn Brabantse vriend in Azië meent te constateren, komen ook tevoorschijn in het NEVI-persbericht. Hier een korte bloemlezing: 'more pressure on already-stretched supply chains'; 'delivery times lengthening markedly again'; 'ongoing supply disruptions'. Ook rapporteren ondernemers een versnelling van prijsstijgingen, die verband houden met 'raw material shortages, higher transportation fees and supplier price hikes'.

Kwestie van tijd voor industrie tik krijgt?
De Duitse industrie boekte in december 1,9% minder orders dan in november. Het was de eerste maandelijkse daling na zeven maanden stijging. De binnenlandse orders daalden en die vanuit andere eurozone landen daalden fors. Orders van buiten het eurogebied stegen juist iets. Deze divergentie weerspiegelt de coronaproblemen en lockdownmaatregelen in Europa. Als je zo de Chinese gegevens, de Duitse en de Nederlandse naast elkaar legt, krijg je de indruk dat wij gewoon wat achterlopen en dat het een kwestie van tijd is voordat ook bij ons de industrie toch weer een tik krijgt.

Inflatie maakt sprong in eurozone
Eurostat rapporteerde deze week voorlopige inflatiecijfers over januari. Het jaar-op-jaar cijfer voor de eurozone steeg van -0,3% in december naar +0,9% in januari. Daarmee blijft het cijfer nog duidelijk onder de doelstelling van de ECB, maar het is me wel een sprong. Vorige week meldde ik al dat de inflatie in Duitsland erg sterk was opgelopen, maar dat dat vooral kwam door het einde van de tijdelijke BTW-verlaging. De cijfers van Eurostat deze week laten echter zien dat in nagenoeg alle eurolanden sprake was van een beduidend hogere inflatie.

De ontwikkeling van de inflatie is momenteel behoorlijk onzeker. Enerzijds is er veel ongebruikte productiecapaciteit wereldwijd. Dat zet neerwaartse druk op de inflatie. Anderzijds hebben overheden en centrale banken ongekende stimuleringsmaatregelen genomen waardoor de groei van de geldhoeveelheid behoorlijk is versneld, wat door economen vaak wordt gezien als een voorbode van hogere inflatie. Bovendien zijn er de knelpunten in de economie waarover ik hierboven al schreef. Wanneer het economisch herstel daadwerkelijk vorm krijgt, zou het best kunnen dat die knelpunten leiden tot prijsstijgingen waarvan niet direct duidelijk zal zijn of het om een tijdelijke of meer permanente toename van de inflatie gaat.

De ontwikkeling van de inflatie is op haar beurt weer van groot belang voor de rente. Onverwacht hoge inflatie kan centrale banken dwingen het beleid eerder dan nu verwacht te verkrappen en de rente dus te verhogen. Dat kan een negatieve invloed hebben op bijvoorbeeld de aandelenmarkt.

Hogere inflatie door uitblijven van uitverkoop
Terug naar de Europese inflatie. Wat heeft die veel hogere inflatie in januari nu veroorzaakt? Naast de Duitse BTW en wellicht CO2-heffingen speelt de uitverkoop een belangrijke rol, vermoed ik. De onderstaande tabel laat de maand-op-maand verandering zien van de 'kerninflatie' in de maand januari gedurende de afgelopen tien jaar. Deze cijfers zijn niet voor seizoensinvloeden gecorrigeerd.  Van 2012 tot en met 2020 daalden deze prijzen in januari steeds heel stevig. In 2021 was dat veel minder het geval. Zeer waarschijnlijk komt dat door de lockdownmaatregelen en het uitblijven van de uitverkoop.  Ook melden de statistici dat ze sommige prijzen niet kunnen meten omdat winkels niet open zijn.

Het heeft er alle schijn van dat de duidelijk hogere inflatie in januari vooral is veroorzaakt door het uitblijven van de uitverkoop. Ik maak me dus bepaald niet direct zorgen over het Europese inflatiebeeld, maar we moeten het wel op de voet blijven volgen.

Maand-op-Maand mutatie HICP consumentenprijzen eurozone, exclusief voedsel, energie, alcohol en tabak in januari van elk aangegeven jaar

Bron: Refinitiv Datastream

Eurostat publiceerde deze week ook voorlopige BBP-cijfers over het vierde kwartaal. Terwijl in de VS het BBP in het vierde kwartaal nog met 1% (4,0% geannualiseerd) is gegroeid, is het BBP in de eurozone juist met 0,7% gedaald. De jaar-op-jaar mutatie bedroeg -5,1% tegen -2,5% voor de VS. De grafiek laat mooi zien dat de Europese groei al in 2018 onder de Amerikaanse is gedoken. De potentiële groei in Europa is lager dan in de VS, maar vooral diverse problemen in de Duitse industrie speelden de eurozone toen parten. De meer recente 'underperformance' heeft met de coronacrisis te maken.

De Amerikaanse economie doorstaat de huidige golf beter dan de onze. Het lijkt me dat dat vooral wordt veroorzaakt doordat het openbare leven in de VS gemiddeld genomen minder wordt beperkt dan in Europa. Het ondernemersvertrouwen in de dienstensector is in de VS de laatste maanden veel beter gebleven dan in Europa en dat heeft wellicht direct te maken met de mate van restricties in beide gebieden.

Han de Jong

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom bij ABN Amro en nu onder andere huiseconoom bij BNR Nieuwsradio. Zijn commentaren zijn ook te vinden op Crystalcleareconomics.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.