Zembla speculeert op halve waarheden

Op 23 december heeft Zembla (NPS) een programma uitgezonden over de hoge voedselprijzen in de wereld. De uitzending belicht vanuit diverse invalshoeken de ‘hoge’ prijzen van graan, soja  en maïs. De makers dragen als hoofdreden aan: de toestroom van geld op termijnmarkten van speculanten en institutionele beleggers. Dit veroorzaakt volgens hen de hoge prijzen door de speculatie op deze markten.

In de uitzending worden een aantal specialisten opgevoerd die deze theorie ook aanhangen en via onderzoeken ook het verband leggen tussen speculatie en hoge prijzen. De financiële wereld wordt neergezet als een geldmachine die daar handelt, waar het de macht heeft en het meeste geld kan verdienen. Het erge van dit alles is dat in arme landen (Somalië, Tanzania) nog grotere voedseltekorten ontstaan. Voedselschaarste is ook mede de oorzaak van de Arabische lente. In legio Afrikaanse landen wordt 70 procent van het inkomen uitgegeven aan voedsel en met een prijsstijging van 50 procent kunnen veel mensen niet meer genoeg voedsel kopen om in leven te blijven.

Met al deze vragen is het Zembla team ook bij mij op het DCA-kantoor geweest. In een totaal drie uur durende opname voor de camera en microfoon heb ik ze uitgelegd hoe termijnmarkten werken en hoe het komt dat de voedselprijzen hoger liggen dan de afgelopen vijftien jaar. Vooral de werking van de termijnmarkt riep veel vragen op van de journalist. Ook was er veel interesse over wie er zoal handelen op deze markt.

In het kort leg ik uit wat mijn visie is op de hoge voedselprijzen, om een indruk te geven wat tijdens het interview de revue is gepasseerd. De belangrijkste redenen van hoge voedselprijzen zijn volgens mij te vangen in een aantal punten:

1. Weerextremiteiten hebben voor een aantal gebieden misoogsten veroorzaakt
2. Vraag neemt toe door de groei van de wereldbevolking
3. Verandering van eetpatroon in een aantal werelddelen (denk Azië)
4. Afbouw van strategische voorraden
5. Protectionistisch gedrag van landen (denk aan Rusland die na een misoogst zijn grens dicht gooit)

Dit zijn feitelijke opsommingen voor hoge voedselprijzen, gefundeerd op onderzoeken van onder anderen het LEI en Wageningen UR. Volgens mij is er echter nog een belangrijke reden. De afgelopen decennia was en is voedsel heel goedkoop geweest. Dit alles ten koste van het inkomen van de boer. De markt dwingt de boer om steeds goedkoper te produceren en grootschaliger te werk te gaan. Iedere ondernemer snapt dat als er niks wordt verdiend dat er ook niet wordt geïnvesteerd en dat het dan uiteindelijk een keer stopt.

En daar zit nu precies de kern! Mondiaal is niet geïnvesteerd in de productie van voedsel en daar betaalt een ieder nu de rekening voor. Er is voldoende productiecapaciteit in de wereld om alle monden te voeden, maar dan moet dit wel worden betaald. Een Russisch landbouwbedrijf kan met een aantal simpele investeringen zijn opbrengst verdubbelen (nu 1,5 ton graan per ha), maar dan moet hij wel kunnen investeren in kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen. Dit gaat hij alleen doen als hij er ook wat aan verdient en niet omdat hij vindt dat ze in Afrika ook goedkoop voedsel moet hebben. Bovendien wordt een Afrikaanse boer ook niet aangespoord om voedsel te verbouwen als het gratis vanuit de lucht door een VN helikopter naar beneden wordt gegooid.

Zo kan ik nog wel tien voorbeelden geven waarom voedselprijzen hoog zijn. En ja, speculatie zal zeker zorgen voor extra pieken in de markt, maar waarschijnlijk ook voor extra diepe dalen. Immers, een speculant kan ook gokken op een neerwaartse markt (is daarom de afgelopen twintig jaar het voedsel zo goedkoop geweest?!). 

De kijkers van Zembla hebben Kees Maas echter gemist. Het interview met mij is helaas uit het programma geknipt. Als argument zei de programmamaker die mij daarover heeft ingelicht, dat de sector en handel anders te negatief in beeld worden gebracht. Ik was de enige die vanuit de sector commentaar had willen geven, en 6 tegen 1 is gemeen. Daarom is het item met mij gesneuveld.

Misschien beter voor mij, maar niet voor de sector. Mijn stelling is namelijk dat de beste manier om hoge prijzen tegen te gaan, hoge prijzen zijn. Als agrarische ondernemers niets kunnen verdienen aan de productie van voedsel, gaan zij er ook niet in investeren. Dan komt er uiteindelijk een tekort. Als zij wel investeren, kunnen agrarische ondernemers aan de vraag naar voedsel voldoen tegen redelijke prijzen. Toch zuur met een uienmarkt van €0,00 en een aardappelprijs van €4,00. Helaas was dit niet wat de programmamakers wilden horen, en wat zij de consument wilden laten horen.

Kees Maas

Kees Maas is directeur van de DCA Groep. Hij heeft meer dan 25 jaar ervaring in de grondstoffenhandel, zowel op de beurzen als in de fysieke markt. Maas is een specialist in prijsrisicomanagement en een veelgevraagd sparringpartner van foodconcerns voor hun afzet- en inkoopstrategie.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.