Regeren zonder kennis van de praktijk, mag dat?

Haagse ministeries en politici hebben te weinig kennis van de praktijk, zo valt van tijd tot tijd te beluisteren bij klagende boeren en burgers. Ambtenaren lopen zelfs een dagje mee met boeren. Goed contact lijkt me prima, maar je kunt ook de stelling verdedigen dat de overheid helemaal niet alle kennis nodig heeft om besluiten te nemen die de nationale welvaart vergroten.

Dat deed althans de in Chicago werkende Engelsman Ronald Coase in 1960 in zijn artikel 'The problem of social cost' en het zou hem later een Nobelprijs opleveren. Hij illustreerde zijn betoog met een voorbeeld uit de agrarische sector in het Wilde Westen: stel dat akkerbouwers schade ondervinden van loslopende kuddes vee. Moet de overheid dan de veehouders opdracht geven om prikkeldraad neer te (laten) zetten? Of de veehouders verplichten een cowboy extra aan te stellen, of juist de veebezetting wat te verlagen zodat er meer voer per dier is? Of moet de overheid de akkerbouwers verplichten de schade maar voor lief te nemen of hun percelen af te rasteren? Of ze verplichten gewassen te telen die door het vee niet zo aantrekkelijk worden gevonden?

Niet de oplossing zelf voorschrijven
Dat lijkt veel kennis bij de overheid te vragen over de kosten van de diverse oplossingen. Coase beredeneerde dat het voor de totale welvaart niet veel uitmaakt of de overheid de veehouders of de boeren gelijk geeft, als het maar niet de oplossing zelf voorschrijft. Stel dat de schade van loslopend vee zo groot is dat afrasteren de beste oplossing is, dan zal het prikkeldraad er ook komen. Als de veehouder verantwoordelijk is voor de schade aan de gewassen, dan zal die het laten neerzetten. Als daarentegen de overheid besluit dat de akkerbouwer maar moet leven met de situatie, dan zal die zelf prikkeldraad neerzetten. Kortom als het prikkeldraad de beste oplossing is, dan komt die er, ongeacht wie van de overheid een recht krijgt toegewezen.

Nog sterker: dat geldt ook voor de andere oplossingen. Als de veehouder aansprakelijk is en het is het aantrekkelijkst om de veebezetting te verlagen of een cowboy aan te nemen, dan zal hij dat doen. Maar ook als het telen van een ander gewas de beste optie is, dan gebeurt dat: de veehouder zal de akkerbouwer betalen om dat andere gewas te telen en zo de schade te reduceren. Het omgekeerde geldt ook: als de akkerbouwer van de overheid maar moet leven met de schade, dan zal hij bereid zijn de veehouder te betalen (tot een maximum van zijn eigen schade) om een cowboy aan te stellen of de veebezetting niet te zwaar te maken.

Werkt enkel bij makkelijk zakendoen
Kortom: de overheid hoeft de oplossing niet te verzinnen, ze hoeft 'slechts' te besluiten of de veehouder een recht op vrije begrazing of de akkerbouwer een recht op schadevergoeding heeft. Via de markt kunnen partijen dan tot de meest efficiënte oplossing komen. Dat werkt natuurlijk alleen als je makkelijk zaken kunt doen. Als het per situatie niet om een paar veehouders en akkerbouwers gaat, maar om een luchthaven en duizenden burgers of een natuurgebied en duizenden boeren, dan zijn er forse transactiekosten om dit via de markt te regelen.

Het mag dan voor de efficiency respectievelijk. de welvaart van de regio niet veel uitmaken hoe de overheid de rechten toebedeelt, voor de verdeling van de welvaart en de eigen vermogens natuurlijk wel. Het maakt voor de twee partijen nogal wat uit wie voor de kosten van de optimale oplossing opdraait. Als zo'n vraagstuk op de voorpagina van de krant komt, en Chefsache van het kabinet wordt, gaat het dan ook al snel om de vraag wat billijk is in het afwegen van rechten. Argumenten op dat vlak snijden meer hout dan op de vraag of een bepaalde oplossing efficiënt is. Dat kan immers, zo stelde Coase, bij het toekennen van rechten aan de partijen en de markt worden overgelaten.

Krijn J. Poppe

Krijn Poppe werkte bijna 40 jaar als econoom bij het LEI en Wageningen UR en vervult nu een aantal advies- en bestuursfuncties. Voor Boerenbusiness duikt hij in zijn boekenkast en bespreekt actuele ontwikkelingen aan de hand van klassiek geworden studies.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.