Mestfraude: wederom een zwarte dag

Een groot internationaal mestfraudeonderzoek met invallen op tientallen plaatsen, inbeslagname en arrestaties. Op 12 februari zijn we wederom verrast. Het mag duidelijk zijn dat dit geen klein bier is. Naar het zich laat aanzien hebben de NVWA en de Mestbank hiervoor een gegronde reden.

Wie in Google het woord mestfraude intikt krijgt 193.000 hits. Het is niet het eerste schandaal en ook niet het laatste. Het artikel 'Het Mestcomplot' van het NRC van november 2017 heeft naar nu blijkt weinig zelfreinigend vermogen teweeg gebracht. De NVWA doet er in ieder geval alles aan, naar het lijkt, om de fraude de kop in te drukken. Zonder zelfreinigend vermogen van de mestbranche is het dweilen met de kraan open.

De brancheverenigingen en alle andere belanghebbenden rijden bij voortduring een scheve schaats en je mag verwachten dat ze stappen zetten om het tij te keren. Maar zijn ledenaantallen belangrijker dan stappen zetten? De vertegenwoordigers en bestuurders zijn onvoldoende doorspekt met zelfreflectie of daadkracht.

Ziende blind of bewust onbekwaam
Een aantal maanden geleden heb ik de noodklok geluid en de branchevereniging op de hoogte gesteld van malversaties die veelvuldig de kop op steken. Ondanks mijn waarschuwing kwam er geen enkele reactie. Je mag toch verwachten dat de seinen op rood staan als er een signaal komt uit de eigen sector? Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat de brancheverenigingen en andere belanghebbenden, die mede de sleutel in handen hebben voor verandering, met de handen in het haar zitten en bewust kiezen om 'ziende blind' te zijn, oftewel 'bewust onbekwaam'.

De vraag die bij mij opkomt: zijn zij daarmee onderdeel van de mestfraude geworden? Het idee dat het 'vrijwillig' certificeren en Keurmest de oplossing gaat zijn, is te kort door de bocht. De bedrijven die nu van grootschalige fraude worden beticht, zijn vast en zeker ook aangesloten bij Keurmest. Certificeren en Keurmest gaat niets brengen als zij niet bereid zijn als partijen en belanghebbenden in het eigen vlees te snijden en dus zelf hard in te grijpen.

De doelstelling van Keurmest faalt? Het stevig ingrijpen mag de mestbranche niet enkel overlaten aan de NVWA, de toezichthoudende instanties en de overheid. De NVWA heeft al voldoende aan zichzelf, dit door de grote organisatieproblemen en de stoelendans aan de top.

Gegoede partijen in mestbranche zijn lijdend voorwerp
In de mestbranche doet 90% 'stinkend' zijn best, werkt netjes en volgens de regels. Fouten worden gemaakt en dat is niet uit te sluiten met deze ondoorgrondelijke en complexe mestwetgeving. Maar de gegoede partijen worden niet alleen opgescheept met alle kosten van de verscherpte regelgeving en handhaving, maar straks ook met de kosten van certificering en de deelname aan Keurmest. Dit alles om de 10% rommelaars in toom te houden. Dat gaat niet lukken. De mestbranche, met aan kop de branchevereniging, moet dringend overgaan tot actie en de ballen hebben om rigoureuze stappen te zetten. Dit om de voortdurende stroom aan mestfraude te voorkomen.

De mestwetgeving is een ondoorgrondelijk oerwoud en zelfs ambtenaren van het ministerie van Landbouw, RVO en de NVWA weigeren categorisch te antwoorden op moeilijke vragen. Vragen vanuit de sector waarvan de antwoorden steevast uitblijven. Terwijl de antwoorden noodzakelijk zijn om te weten hoe de complexe regelgeving moet worden geïnterpreteerd. Er is naar mijn mening niet één ambtenaar bij het ministerie te ontdekken die de wetgeving door en door kent. Dat zegt wat! Een brevet van onvermogen is op zijn plaats.

Geen excuus maar een constatering
De beleefdheid en de fatsoensnorm om te antwoorden op vragen is ambtenaren (uitzonderingen daargelaten) totaal vreemd en klaarblijkelijk is het geen onderdeel van hun takenpakket. Het is voor de mestdistributiesector onbegonnen werk om alsdan juist te acteren. De grenzen worden opgezocht bij gebrek aan antwoorden en duidelijkheid. Dit is natuurlijk geen excuus voor de mestfraude, maar een constatering.

Niet alleen de overheid, maar ook LTO Nederland, POV, Cumela Nederland, Transport en Logistiek Nederland (TLN) en Rabobank hebben een zorgplicht. Die voeren zij onvoldoende uit, luidt mijn voorzichtige conclusie. Is deze niet goed uitgevoerde zorgplicht 'mede' de oorzaak van de steeds voortdurende mestfraude?

Uiteraard is iedere ondernemer zelf verantwoordelijk voor zijn daden. Steeds meer regels - de risicoregelreflex - is niet de oplossing.

Wilfried Nielen

Gepokt en gemazeld in bedrijfskundig advies. Vervuld meerdere directie- en bestuurlijke functies. De laatste 20 jaar met name actief in de mestdistributie en loonwerksector. Motto: we doen de goede dingen en doen de dingen goed.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.