Achtergrond stikstofstemming
Politiek stil na startnotitie, MOB boos-bezorgd
Het relatief mooie weer en het lange meireces zijn wellicht de oorzaak dat het politiek gezien vrij lang stil is na de publicatie van de Startnotitie Nederland van het slot, die het kabinet twee weken geleden het licht heeft doen zien. Het kan ook zijn dat de critici ervan de impact even tot zich door moeten laten dringen, of dat ze zich moeten laten bijpraten.
Veel ngo's en actiegroepen hadden ondertussen geen twee weken nodig en media van links tot rechts oordeelden al dat de nieuwe plannen veel loos lawaai bevatten en tot niets leiden. Zelfs een gematigd rechts blad als Elsevier heeft er geen hoge pet van op.
Blijf in de fuik!
Dat hebben ook 'MOB and friends' niet, maar wellicht om een andere reden. Johan Vollenbroek dreigt zelfs met nieuwe rechtszaken als het kabinet niet binnen enkele weken met nieuwe (handhavings)besluiten komt die gebaseerd zijn op het huidige stikstofbeleid, kennelijk onder het motto: 'overheid, zwem verder in de fuik die we voor je hebben gemaakt!'
Dat lijkt het kabinet nou juist niet te willen doen met de nieuwe stikstof- en milieuaanpak. Het staat in de stukken die behoren bij de startnotitie en het wordt ook bevestigd in een antwoord op een vraag van Tweede Kamerlid Lidewij de Vos. Het kabinet wil voor natuur toe naar een bredere beoordeling dan alleen op basis van stikstofgevoeligheid en – daarvan afgeleid – de kritische depositiewaarden, terwijl het de veehouderij ook anders wil afrekenen en meer via fosfaat (maar dat laatste is nog minder expliciet gezegd). In grote lijnen dus evenwichtiger.
Oude en nieuwe stikstofschool
MOB en andere milieuorganisaties voelen die nattigheid en willen daarom graag door zoals het ging. Ook de bekende wetenschappers van deze 'stikstofschool', zoals Jan Willem Erisman, Wim de Vries en anderen staan daar achter. In het overleg binnen de ministeriële commissie Economie en Natuurherstel (Commissie Schoof) moeten echter ook andere deskundigen aanschuiven, zoals Wouter de Heij. Dat lijkt effect te hebben gehad, ook al blijft de onwil groot uit het ingesleten oude spoor te komen, vooral in ambtelijke kring.
Het wil niet zeggen dat het vanaf nu allemaal gemakkelijker wordt voor de landbouw. Een ander beleid is er niet zomaar en er blijven stevige opgaven staan voor de agrarische sector. Daarbij zijn er op diverse niveaus nog veel zaken te verhelderen. Zoals over emissies en depositie. In het Aerius-model van het RIVM wordt geschat dat ruwweg twee derde van alle depositie droge depositie is en dat de totale depositie vrij hoog is. Onder meer door het werk van De Heij, en eerder in buitenlandse publicaties, komt er weer meer focus te liggen op de vraag hoe groot die droge depositie nu echt is, en of die wel is aan te tonen.
Lieftinghsbroeker zenuwen
In het Groningse Lieftinghsbroek heeft een onderzoeksteam onder leiding van Martin Scholten vastgesteld dat de depositie per hectare daar heel veel lager ligt dan tot nog toe van wordt uitgegaan. Iets wat veel bestuurders en politici in de regio en verder heel zenuwachtig heeft gemaakt en wat ertoe heeft geleid dat de uitkomsten stevig moesten worden geredigeerd. Stikstofonderzoek en al hetgeen eraan wordt verbonden lijkt in het landelijk gebied soms bijna de maat van alle dingen.
Goedkoper zonering
Op meer praktisch gebied is er ook nog veel te verhelderen. Minister Wiersma heeft geschreven dat in de bufferzones van 250 meter rondom Natura 2000-gebieden 1.800 bedrijven moeten verdwijnen. De vraag is echter: zijn er wel zoveel gebieden in die zone? Uit een staltyperapport van het Planbureau voor de Leefomgeving uit 2012 komt naar voren dat het gaat om slechts zo'n 1.200 bedrijven, en sindsdien zijn er zeker geen bedrijven meer bij gekomen. Andere studies geven weer andere getallen aan. Je zou zeggen: hoe minder bedrijven in die gebieden, des te beter, want het bespaart de overheid veel uitkoopkosten, en de natuur heeft geen extra last, want er zitten minder bedrijven dichtbij dan gedacht.
En wat het betekent voor de luchtvervuiling kan misschien wel niemand aantonen. Jan Cees Vogelaar, voorzitter van de Stichting Stikstofclaim (SSC), wees er onlangs op dat ook tijdens de grote dierziektecrises (varkenspest, MKZ) en sterke daaruit volgende verlagingen van de veestapel in de voorbije decennia, er geen merkbaar effect op de luchtkwaliteit werd geconstateerd. Een wetenschappelijke verklaring is er nog niet. Wordt soms naar de verkeerde oorzaken gezocht?
Follow de stank
Waar het ene punt wordt geadresseerd, vindt een andere boerkritische club een nieuwe stok om mee te slaan. Follow the Money meent dat de overheid de mensenrechten schendt door stankoverlast van agrarische bedrijven niet aan te pakken. Duizenden bedrijven zouden in overtreding zijn. Nu is stankoverlast nooit fijn, maar die buiten de stad is kennelijk het ergst, want waarom worden coffeeshops dan ook niet harder aangepakt, of vuil op straat dat stinkt en ratten aantrekt? Probleem is wel dat daar geen boeren bij zijn betrokken.
Van der Wal verlaat milieu
Al was het politiek gezien vrij stil in de voorbije weken, toch nam minister Wiersma nog wel een paar besluiten. In vervolg op haar weigering om MOB inzage te geven in de vergunningsstatus van alle boerenbedrijven, weigerde ze ook een verzoek om inzage in de I&R-gegevens (dierdata) van veehouders, met opnieuw het redelijk klinkende argument dat de betrokken veehouders daar veel te weinig in gehoord zijn. Oud VVD-minister en Tweede Kamerlid Christianne van der Wal maakt een carrièrestap en verruilt net als eerder Diederik Samsom de milieubescherming voor de fossiele sector. Van der Wal wordt BOVAG-voorzitter.
Parallelle Kringloopwereld
Buiten de politiek was er ophef over openbaar gemaakte stukken over de Kringloopwijzer (KLW) voor de melkveehouderij. Dit instrument wordt beheerd door brancheorganisatie ZuivelNL, waarbij de rekenkern eigendom is van WUR. Doel ervan is de melkveehouderij efficiënter en milieuvriendelijker te maken met behulp van data. Probleem is wel dat een goede borging lastig is, zo blijkt. De KLW is en blijft een instrument van de sector. Wat veel mensen evenwel niet weten, ook bestuurders niet, is dat er ook een PPS-stuurgroep Doorontwikkeling Kringloopwijzer is (PPS betekent Privaat-Publieke Samenwerking), die deels van ZuivelNL en deels van de overheid is. De financiering ervan ligt zelfs helemaal bij LVVN. Voor ZuivelNL dient die doorontwikkeling hetzelfde doel als de KLW in eerste opzet, maar voor de overheid niet, zo blijkt uit de vrijgegeven stukken.
Zoeken naar haakjes
Door de jaren heen (sinds 2016) hebben landbouwambtenaren de kennis uit het Kringloopwijzer-overleg vooral proberen te gebruiken om instrumenten aan te koppelen voor eigen overheidsbeleid. Ook is geprobeerd de KLW een wettelijke status te geven, maar dit ketste voortdurend af op te slechte borging van data. Formeel is ZuivelNL niet verantwoordelijk te houden voor de bedoelingen van de overheid, maar het wringt wel dat inzage werd gegeven in data van de sector, dat bestuurders van ZuivelNL meedoen aan het overleg, maar kennelijk met een beperkte opdracht. Navraag bij de organisatie maakt ook niet echt duidelijk hoe de verantwoordelijkheden liggen. Wel is een uitgebreide procesuitleg gegeven.
Klaas van der Horst
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
