Achtergrond stikstofstemming
Demissionaire mist en politieke kindjes
Sinds het kabinet-Schoof gevallen is – maar niet alle stuipenonderwerpen controversieel zijn verklaard en het ook nog even duurt voordat er weer echt nieuw beleid kan komen – hangt er een vreemde demissionaire mist over de politiek. Sommige politici proberen toch nog even een politiek 'kindje' op de wereld te zetten, ergens anders wordt stilletjes door overlegd in de hoop op nog een deelakkoord.
Heel veel lijkt er de komende maanden niet te gaan gebeuren op dossiers als stikstof en mest, maar verrassingen zijn nooit uitgesloten. En hoe dan ook demissionair minister van LVVN Femke Wiersma zal toch een nieuw derogatieverzoek moeten indienen in Brussel. Dat is althans haar voornemen, en de landbouw hoopt erop.
De politieke week begon met de lancering van het landbouwplan van NSC-Tweede Kamerlid Harm Holman. In een grote landelijke krant mocht hij uitleggen wat hij wil. In essentie is het de aankleding rondom zijn plan voor een grondgebonden landbouw, met vaste 'afrekennormen' voor veehouders, aangevuld met zoneringen voor soorten van landbouw.
Vorige generatie
Het plan smaakt een beetje als de opgewarmde hap die veel eerder naar voren is gebracht door onder meer oud-minister van landbouw Cees Veerman. Heel verrassend is het dus niet, en ook niet echt verfrissend. Het ademt de denkwijze van een vorige generatie, van mensen die zijn opgegroeid met het ideeën van planmatige landbouw, vaste kengetallen en overzichtelijke schema's. Zoals we het ook tegenkomen in de Europese Nitraatrichtlijn, die momenteel een herziening doorloopt. Een van de basale elementen daarin is een maximale stikstofnorm van 170 kilo per hectare, uit enkel dierlijke mest, voor elke hectare Europese landbouwgrond, van Lapland tot op Malta en Cyprus. Het is vaker genoemd, maar zoiets kan toch echt alleen veertig jaar terug achter een bureau zijn bedacht.
Geen 'diversiteit'
Het is vanuit de bureaucratie gedacht wel overzichtelijk, maar houdt geen rekening met de variëteit in regio's, grond, klimaat, ondernemers en typen bedrijfsvoering, en ook niet met technologische ontwikkelingen. Soms is meer dan 170 kilo mogelijk, soms ook minder. Als agrarische bedrijven zich, rekening houdend met de lokale omstandigheden, binnen de milieugrenzen houden, moeten ze ook de daarvoor benodigde flexibiliteit krijgen, zoals tegenwoordig gangbaar is op tal van terreinen.
Zou er bij de mensen die van alles vinden over de landbouw, maar niet zijn meegegroeid met wat er aan vernieuwingen heeft plaatsgevonden, zelf iets zijn gaan vastzitten qua denken en inzichten?
Hoe dan ook, het plan dat Holman van een nieuw jasje heeft voorzien, ligt er weer, samen met zijn initiatiefwet, en komt mogelijk een stap verder, afhankelijk van wie het na de verkiezingen van oktober wil blijven steunen.
Opwarmertjes voor én in commissie-Schoof
Later in de week kwam ook de commissie-Schoof (officieel de MCEN) nog een keer bijeen. Zonder de PVV wordt die dus nog maar gedragen door drie partijen en is die daarmee al minder stevig. Precies op tijd daarvoor kwam een opwarmertje naar de Tweede Kamer, in de vorm van een onderzoek door CE Delft en SEO Economisch Onderzoek, in opdracht van de ministeries van Landbouw, Economische Zaken en Financiën: jaarlijks tot zo'n €14 miljard natuur- en gezondheidsschade door de stikstofimpasse. Nu is er van alles te zeggen over dit onderzoek, zoals dat CE Delft heel goed is in het aandikken van alle bedragen die met natuur te maken hebben. Zo zorgen ze er met een vergoedingenhandboek voor natuurbeheer ook voor dat terreinbeherende organisaties en partners niets tekort komen voor opgegeven werkzaamheden per hectare, maar het onderzoek was niettemin stevige munitie voor sommige overlegpartijen. Maar lang stoom afblazen lukte niet, omdat er kort na opening van het overleg ruzie ontstond en werd afgehamerd. Reden was dat LTO-voorzitter Ger Koopmans liet vallen dat LTO vooraf al een een-tweetje had gehad met het ministerie van LVVN, en dat pikten de andere partijen niet. Zo gaan in ieder geval de berichten. De kans dat er voor het zomerreces nog een nieuw overleg plaatsvindt, is vrij klein.
Minder emissie, meer concentratie
Voor de landbouw ligt de voorgenomen omslag van een depositie-, naar een emissiebeleid op tafel. Daar mikte het kabinet al op, op grond van het regeerakkoord, daar staat ook een meerderheid van partijen achter. Daar kan naartoe worden gewerkt, maar er moet dan ook rekening worden gehouden met de gevolgen van zo'n omslag. Stikstofdeskundige Wouter de Heij legt dat keurig uit op zijn website. Gelukkig houdt hij goede voeling met de praktijk en weet hij ook dat, wat niet vanuit mest de lucht in gaat, er dus in achterblijft. Emissiereductie vergroot de druk elders. Meer mest moet op een andere manier worden geplaatst. De bekende, maar ook bij groene partijen vaak ongewenste oplossing is om meer stikstof uit dierlijke mest op het land toelaten en het gebruik van met externe energie (olie en gas) gewonnen stikstof te verminderen. Daar haakt het in Brussel nog steeds op. Opnieuw juristen en andere belangengroepen die de circulariteit tegenhouden. Op korte termijn komt emissiereductie dus neer op hogere afvoerkosten, of nog minder dieren.
Staat van natuur
Opvallend is trouwens dat, terwijl in de MCEN stevig wordt doorgepraat over de stikstofproblematiek, er vrijwel geen woord wordt gewijd aan de basis van het probleem: de staat van de natuur. Het mag inmiddels breed bekend zijn dat de ronde van natuurdoelanalyses (NDA's), die is gehouden onder het laatste kabinet-Rutte, en ook de ronde van natuurrapportages in 2017 amper in het veld zijn getoetst met concrete en heldere waarnemingen, metingen en tellingen. Daar is bewijs genoeg voor, maar waar blijft de discussie erover?
Varkens en melkvee
Minister Wiersma stuurde ook nog een aantal overzichten naar de Tweede Kamer over de mestproductie. Zo was er een rapport over het mestbeleid in 2024 en er werd een kwartaalrapportage fosfaat en stikstofexcretie verstuurd, een prognose voor dit jaar. Het laatste stuk is voorzien van een ietwat merkwaardige toelichting van de minister, die niet helemaal strookt met de meegeleverde cijfers. Deze laten zien dat met name de varkenssector fors over de plafonds heen lijkt te gaan, ongetwijfeld dankzij de goede vleesprijzen in de voorbije maanden, terwijl de melkveehouderij wel boven het fosfaatplafond uitkomt, maar ook fors onder het stikstofplafond zal uitkomen. De minister lijkt dat laatste te negeren en kiest ervoor om met name de melkveehouderij nog maar eens te waarschuwen.
Dat laatste moet overigens wel serieus worden genomen, want er staat deze bedrijfstak nog wel het een en ander te wachten, ongeacht de uitkomsten van overleg met de sector (met G7 of met LTO en minister alleen) en binnen de MCEN.
Klaas van der Horst
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
