PAS-melders kunnen opvliegen van Rutte 3 en 4

Voor wie het niet meer weet: de PAS-melders zijn de groep veehouders die buiten hun schuld zonder vergunning kwam te zitten toen de Raad van Staten de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) buiten werking stelde.

Grammetjeswerk
Het niet krijgen van de vergunning hing en hangt vaak nog steeds af van een paar grammetjes extra emissieruimte per bedrijf. Het toenmalige kabinet beloofde plechtig deze categorie knelgevallen, die ook door de banken opeens als extra risicovol werd bezien, uit de brand te helpen. Deze plechtige belofte wordt door de bewindslieden van het restant van Rutte-4 nog altijd getrouw herhaald, want urgent en dergelijke, maar de inlossing ervan komt niet van de grond.

Voorrang PAS-melders maar Schiphol eerst
Uit de nu gepubliceerde documenten blijkt dat er van helpen met voorrang en urgentie helemaal geen sprake is. Schiphol mag eerst, en meer dan dat. Waar de PAS-melders worden geconfronteerd met juridische procedures, dwangsommen en bemestingsverboden, wordt voor Schiphol de loper uitgerold. De ministers Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) en Van der Wal (Natuur en Stikstof) roepen hun ambtenaren bij elkaar, kijken hoe ze kunnen helpen en zetten de bestanden van het RIVM open voor Schiphols hulpje Haskoning (RHDHV), zodat die niet te veel hoeft te zoeken bij het opkopen van boerderijen – wat nodig is om op diverse plekken in het land stikstofruimte binnen te halen.

In de documentenverzameling zit een presentatie die dat bewijst, inclusief kaart die voor het publiek is zwart gemaakt, maar niet voor Schiphol/Haskoning.

Egards tegenover beloften
Waren de PAS-melders met evenveel egards behandeld, dan waren ze al lang uit de brand geholpen en had het kabinet zich heel veel loze beloften kunnen besparen, maar voor landbouw worden in het politiek-bestuurlijke circuit andere afwegingen gehanteerd en gelden andere prioriteiten.

Stikstofgat
Een aantal problemen waar de landbouw tegenaan loopt, heeft verbanden met andere sectoren. In andere gevallen kan de landbouwketen ook zelf het huis beter op orde brengen. Één kwestie kwam de afgelopen weken extra naar voren in verband met het maatregelenpakket dat (demissionair) landbouwminister Adema over de veehouderij wil uitstrooien. Vanuit de Stichting Stikstofclaim en vervolgens anderen werd de vinger gelegd bij de vraag waarom in de staldierhouderij (varkens, kippen) wel wordt gerekend met een stikstofgat vanwege vervluchtiging van N-verbindingen (in de wetenschap: gasvormige verliezen), terwijl het in de melkveehouderij niet zo gaat.

Twee keer aangeslagen
Melkveebedrijven worden qua emissies naar de lucht wel afgerekend in de regelgeving, want gelden als grote emittoren van methaan, ammoniak en dergelijke. Maar in de route van de mest - van onder de koeienstaart naar het land - wordt vervluchtiging niet ingerekend (of beter: er niet uit gehaald). Volgens de regelgeving komt het volle pond op het land, waardoor de melkveehouderij dus feitelijk twee keer wordt aangeslagen. Dit terwijl de gasvormige verliezen volgens de wetenschappelijke data zo'n 18% bedragen. Dat volume zou in mindering moeten worden gebracht. Zou dat gebeuren, dan zit de melkveehouderij ineens met gemak onder het huidige stikstofplafond van 440 miljoen kilo dat maximaal op het land mag.

Boerenstikstof en riool-effluent
Opmerkelijk detail: naast die 440 miljoen kilo boerenstikstof verlaat er jaarlijks zo'n 125 miljoen kilo stikstof als effluent de Nederlandse rioolzuiveringen, zo blijkt uit data van het CBS. Op basis van data van de zuiveringsschappen zelf komt er een hoger cijfer uit de bus. Misschien is het zo bezien toch niet helemaal onterecht dat de westelijke en Brabantse waterschappen zijn aangewezen als met nutriënten verontreinigde gebieden (en niet de Friese en Groningse, die in hetzelfde schuitje zouden zitten). Het zijn de dichtstbevolkte gebieden.

Dataduidelijkheid
Zo duiken er de laatste jaren voortdurend nieuwe inzichten op rond emissies van de veehouderij, watervervuiling en dergelijke. Heel veel data (b)lijken bij nadere beschouwing anders te zijn dan in eerste instantie geponeerd. Dat is een groot probleem, maar als het gaat om de oplossing van urgente problemen is het gebruikelijke 'nader onderzoek' ook weer een struikelblok. Onderzoekers zijn misschien blij, want weer meer werk, maar nader onderzoek kost ook weer heel veel tijd.

Data en belangen
Dat hoeft niet zo te zijn bij een kritische doorlichting en ijking van alle reeds bestaande data, een soort quick scan van essentiële en actuele data. Ook dat is misschien geen oefening die zonder slag of stoot verloopt, want data staan vaak gelijk aan belangen. Zo weigert bijvoorbeeld de minister van LNV consequent de ruim 10% te hoge excretienorm voor melkvee aan te passen. Bij elk onderzoek kijken vertegenwoordigers van genoemde belangen mee, of worden juist gegevens achtergehouden. Toch kan zoiets waarschijnlijk veel verhelpen.

Belangengebakje
Beter weten waar je als landbouw staat en waar je vóór staat, kan hopelijk ook helpen om de belangenbehartiging meer op één lijn te krijgen. De Nederlandse landbouw is vanouds rijk geschakeerd als het gaat om organisaties, met name vanuit de verzuiling. En in vrijwel alle sectoren zijn meerdere belangenclubs actief, maar de melkveehouderij spant de laatste jaren toch wel echt de kroon als het aankomt op versnippering. Dat helpt bepaald niet om een duidelijke gesprekspartner te zijn richting de overheid en de eigen belangen effectief over te brengen. Het bleek de laatste weken ook weer rond een alternatief voor het mestplan van minister Adema. Wat begon als een stevig en breed gedragen initiatief, viel al rap als een te droog geworden zandgebakje uit elkaar.