Tegensprekende data over leden en aantal boeren

Data over boerenbedrijven sluiten tussen de verschillende overheden en organisaties lang niet altijd op elkaar aan. Niet alleen voor wat betreft het aantal bedrijven, maar ook als het gaat om hun grootte en soort activiteiten. Ledenorganisaties als LTO Nederland hanteren diverse en verouderde cijfers over hun ledenaantallen, terwijl ook andere organisaties daar schimmig over zijn. Boerin en onderzoeker Leonie Chapel-Bosch heeft de afgelopen vijf jaar onderzoek gedaan naar de correlatie en de betrouwbaarheid van de agrarische data en naar het aantal leden van LTO. In een videogesprek dat Boerenbusiness met haar had, legt ze uit wat zij heeft ontdekt en wat haar conclusies zijn.

Hoeveel leden heeft LTO Nederland? En hoeveel boeren in totaal telt Nederland eigenlijk? Het antwoord op deze vragen lijkt simpel: vraag het LTO en controleer de totalen bij het CBS. Wie dat doet, krijgt desgevraagd van LTO te horen dat de organisatie zo'n 35.000 leden heeft, zoals ook de website vermeldt. Dit ledental staat dan voor een representativiteit van 53%, wat betekent dat het totale aantal landbouwbedrijven zo'n 66.000 bedraagt. Wel per stand 2018, want dat is het jaar dat LTO de zaak heeft laten onderzoeken. 

Helaas begint daar de verwarring al een beetje, want het CBS meldt, op basis van de jaarlijkse landbouwtelling dat er in 2018 in totaal 53.910 bedrijven werden geteld en in 2021 nog 52.107. Voorzitter Sjaak van der Tak stuurde kort geleden bovendien een tweet uit waarin hij het ledental per 2021 in het jaarverslag ziet staan op 30.676 stuks. Nog steeds uitgaande van 53% representativiteit, zou het totaal aantal bedrijven in dat jaar bijna 57.900 hebben moeten bedragen.
 

Een deel van het verschil kan worden veroorzaakt door de toepassing van uiteenlopende uitgangspunten. Het CBS gaat uit van een standaard omzet vanaf €3.000. LTO Nederland zegt alleen bedrijven te tellen met een standaard omzet vanaf €25.000. Met dat bedrag is in ieder geval gerekend bij het representativiteitsonderzoek dat in 2018 is laten doen door WUR, zo wordt gesteld.

Vijf jaar speurwerk
Onderzoeker Leonie Chapel komt tot heel andere conclusies. Eerst wilde ze vooral weten hoeveel leden, draagvlak en representativiteit met name LTO Nederland heeft. Gaandeweg raakte ze net zo geïnteresseerd in de hele context: hoeveel boerenbedrijven telt Nederland überhaupt? Ze ontdekte dat de registers van het CBS, van RVO en ook van de I&R-databasis voor de veehouderij bepaald niet op elkaar aansluiten, niet alleen voor wat betreft het aantal bedrijven, maar ook als het gaat om hun grootte en soort activiteiten.

Volgens Chapel is het ledental dat LTO Nederland opgeeft, veel te hoog, of er nu 35.000 leden of bijna 31.000 stuks. Ze meent, na vergelijking van allerlei registers dat LTO Nederland ongeveer zo'n 11.500 bedrijven als lid moet hebben.  Het aantal leden is moeilijker te bepalen, want per bedrijf kunnen meerdere personen lid zijn.
Gerekend naar aantal bedrijven heeft LTO volgens Chapel bepaald geen 53% representativiteit, tussen de 15% en 20%, afhankelijk van de deelsector. Om de representativiteitsgraad te bereiken die nodig is voor bijvoorbeeld een algemeen verbindend verklaring (AVV) te kunnen verkrijgen via bijvoorbeeld BO akkerbouw, ZuivelNL of aan een landbouwtafel, is de steun van andere organisaties hard nodig. Ook van die andere ledenorganisaties/vakbonden – zoals NMV (melkvee), NAV (akkerbouw), POV (varkens) – zijn de ledentallen niet helder. De NMV heeft er zo'n 2.000, de anderen minder. Hetzelfde geldt voor de actiegroepen, zoals Farmers Defence Force (FDF), Dutch Dairymen Board en Agractie. De FDF meldt er ongeveer 5.000 te hebben, de DDB wil geen aantallen noemen, maar zegt de tweede melkvee-organisatie te zijn. Agractie meent dat haar ledental bekend is, maar noemt desgevraagd geen concrete aantallen.

Meer documentatie
Zouden de bedrijven in de agribusiness ook worden meegenomen in de LTO-cijfers, dan heeft de grootste belangenbehartiger wel meer leden dan genoemde 11.500, maar dan daalt wel de representativiteit nog verder, omdat het percentage leden dan moet worden afgezet tegen een totaal van bijna 110.000 bedrijven in de agribusiness.

Voor haar onderzoek vergeleek Chapel zowel de registers van het CBS, van RVO Nederland als van het I&R systeem en de GIAB-database (GIAB = Geografische Informatie Agrarische Bedrijven).