Wat kan Suiker Unie leren van Avebe?

Nadat een eind kwam aan de zetmeelsubsidies, wist de traditionele aardappelzetmeelfabriek Avebe uit te groeien tot wereldmarktleider in hoogwaardige zetmeelderivaten en eiwit. Hoe speelden ze dat klaar en wat kan Suiker Unie, die vanaf oktober 2017 ook aan een vrije suikermarkt is overgeleverd, daarvan leren?

Hoe onzeker en turbulent de toekomst (na de ontkoppeling in 2012) van de zetmeelsteun ook was, 5 jaar later floreert het hernieuwde Avebe. Weliswaar kon het concern zich vanaf 2006 al voorbereiden op de nieuwe situatie, toch hebben de onderstaande maatregelen goed uitgepakt. Vanaf oktober 2017 staat Suiker Unie hetzelfde te wachten. Zeven maatregelen die Avebe nam en waar Suiker Unie van kan leren. 

1. Verlaag je kosten en richt je op je kerncompetenties
De kostprijs moest naar een zo laag mogelijk niveau. Dat deed Avebe door alle activiteiten die niet met de zetmeelaardappel te maken hadden, af te stoten. Daarnaast werd ingestoken op automatisering, in combinatie met natuurlijk verloop. Ook wist Avebe de energiekosten en het waterverbruik sterk omlaag te brengen.

Daarbij werd er ook gesneden in de kosten van wegtransport. Aan teeltzijde zette dochter Averis, het kweekbedrijf in Valthermond, in op rassen die meer tonnen zetmeel per hectare behalen tegen lagere kosten. Behalve dat deze keuzes bijdragen aan het financieel rendement (meer met minder) realiseert Avebe hiermee ook meteen haar duurzaamheidsdoelstellingen. 

Van een generalist in zetmeel, werd het bedrijf een innovatieve specialist op het gebied van uit de zetmeelaardappel gewonnen hoogwaardige ingrediënten voor de voedingsindustrie. Alle activiteiten, investeringen en ontwikkelingen zijn gericht op het maximaal tot waarde brengen van de door haar telers geteelde zetmeelaardappelen.

2. Beperk de aanvoer en produceer marktgericht
Bij de aftrap van de ontkoppeling beperkte Avebe de vaste aanvoer van grondstof tot 80 à 90 procent. En ook daarna stemde de multinational, middels het ABC-systeem, de jaarlijkse hoeveelheid geleverde aardappelen af op de verwachte relevante marktvraag. 

Na de ontkoppeling liep het areaal zetmeelaardappelen terug. Zowel in Nederland (min 9 procent) als in de omringende landen. Zo gingen Duitse zetmeelaardappeltelers, door een subsidie op maïs voor biovergisting, massaal over op maïs. Inmiddels is het areaal vrij stabiel en neemt de interesse voor de teelt van zetmeelaardappelen in Duitsland weer toe.

Bij suiker is juist een forse uitbreiding gaande. De Fransen telen dit jaar 70.000 hectare meer bieten, de Duitsers ongeveer 20,7 procent meer. Dat is een soortgelijk volume als in Nederland. De Britten bouwen een nieuwe suikerfabriek. Al met al leidt dit tot een record EU-output aan suiker. 

3. Focus op hoogwaardige producten
Het maken van aardappelzetmeel is een relatief eenvoudig proces dat, vooral in Europa, maar ook in China, Japan en de VS al tientallen jaren gebeurt. Dit bulkproduct is echter gevoelig voor prijsschommelingen. Het fabriceren van innovatieve afgeleiden van dat zetmeel en andere grondstoffen uit de zetmeelaardappel, is een nog relatief onontdekt terrein met veel mogelijkheden. 

Deze derivaten van Avebe hebben een hogere toegevoegde waarde in segmenten zoals zuivel (inclusief kaas), bakkerij en zoetwaren. Daarbij hebben deze derivaten sterk de voorkeur boven zetmeel uit maïs en tarwe, wat een concurrentievoordeel oplevert.

Avebe richt zich daarom meer op de ontwikkeling van nieuwe producten voor afzetmarkten waar hogere marges kunnen worden gemaakt, zoals de voedingsmiddelenmarkt. Succesvolle en soms prijswinnende oplossingen voor humane voeding worden onder diverse merken, waaronder Eliane, Etenia en Solanic (plantaardig eiwit) op de markt gebracht.

4. Realiseer een breed afzetgebied
Een breed afzetgebied verspreid over de wereld, verkleint de handelsrisico’s. De laatste jaren heeft de coöperatie geïnvesteerd in verkoopkanalen. Dit deed zij onder meer door verkoopkantoren in het Midden-Oosten (Dubai) en Noord-Amerika (New Jersey) te openen, want meer dan 90 procent van de totale productie wordt buiten Nederland afgezet. Hierbij gaat het om humane voeding en industriële toepassingen. In 2015 bestaat ongeveer tweederde van de omzet uit zetmeelderivaten.  

5. Maak investeren in innovatie een speerpunt
Rond 2012 pompte Avebe veel geld in achterstallig onderhoud en automatisering. Ook kwam er een nieuwe fabriek voor hoogwaardig zetmeel voor voedingsmiddelen in Ter Apelkanaal. In 2015 vond er een forse geldinjectie plaats van 45 miljoen euro. Daarvan was de helft bestemd voor innovatie. Een jaar later breidt Solanic, onderdeel van Avebe, haar capaciteit fors uit door de groeiende vraag naar plantaardige eiwitten, die tevens niet-allergeen en niet-genetisch gemodificeerd zijn.

Met de nieuwe fabriek wordt de productie met een factor 5 verhoogd. Voor seizoen 2016/2017 is 45 miljoen euro gereserveerd voor het geplande investeringsniveau. Dit geld is grotendeels bestemd voor innovatie en verdere opschaling van de capaciteit van aardappeleiwit.

Dit jaar opent de aardappelzetmeelproducent een kenniscentrum (zie punt 6). In de toekomst verwacht het bedrijf nog meer waardevolle stoffen uit de aardappel te kunnen halen. Daarvoor is echter meer onderzoek en dus meer geld nodig.

6. Zoek de samenwerking 
Avebe schuwt samenwerking niet. Zo ontwikkelde het concern samen met DSM het product Etenia. Ook had het van 2007 tot en met 2015 een distributieovereenkomst voor Noord-Amerika en een deel van Azië met het Amerikaanse voedingsconcern Ingredion.

Om de innovatiekracht te versnellen gaat Avebe samenwerken met wetenschappers, studenten en promovendi van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en de Hanzehogeschool. Het innovatiecentrum, dat in Groningen komt, biedt ruimte voor een laboratorium, een proeffabriek en werkplekken voor ongeveer 100 Avebe medewerkers in research & development, marketing en sales. Ook zijn er afspraken gemaakt over samenwerking op het gebied van onderwijs en onderzoek.

7. Speel in op trends
Eerlijk is eerlijk, want het zat ze ook mee. Dat de derivaten en eiwitten het zo goed doen, is deels te danken aan de trend waarin dierlijke ingrediënten worden vervangen door plantaardige alternatieven en aan de groei van gemaksproducten in China. Verder doen ook de nieuwe ontwikkelingen voor industriële toepassingen het goed. Daaronder vallen levensmiddelenverpakkingen op basis van materialen en lijmen van natuurlijke oorsprong waarin zetmeel een goed alternatief biedt.

Bedreigingen:

• Nieuwe hardnekkige nematode;
• Aardbevingsschade op de locatie in Foxhol;
• Financiële risico’s zoals valuta, rente en kredietrisico’s;
• Compliance risico’s zoals schending van wet- en regelgeving en integriteitsschendingen;
• Oneerlijke concurrentie doordat in sommige landen weer een herkoppeling heeft plaatsgevonden.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.