BB TV Aardappeldebat Deel 1
De aardappel is het gewas van de toekomst
Er komt veel af op de aardappelteler. De consument stelt hogere eisen en ook vanuit de politiek wordt invloed uitgeoefend. Kijk maar naar het krimpend pakket gewasbeschermingsmiddelen. Ook het klimaat speelt een steeds grotere rol. Hoe houdt de boer zich staande in dit speelveld? Gea Bakker (Rabobank), Hendrik-Jan ten Cate (LTO/BO Akkerbouw) en Albert Schirring (Bayer) bespreken deze uitdagingen in het Boerenbusiness Aardappeldebat, deel 1.
Een zeer divers trio aan gasten schoof aan in de studio van Boerenbusiness. Gea Bakker, sectormanager akkerbouw bij de Rabobank, beantwoordde samen met akkerbouwer en bestuurder Hendrik Jan ten Cate en Crop Manager Albert Schirring van Bayer vragen over de toekomst van de aardappelteelt. Er wordt 'nagetafeld' na een bijzonder seizoen. "Wie had gedacht dat, 175 jaar na de grote Ierse hongersnood, het NOS journaal opende met nieuws over phytophthora", zegt Schirring. In de komende 9 jaar wordt de druk op het middelenpakket alleen maar groter en wordt het gezond houden van gewassen een grote opgave.
Middelenpakket halveert
De Europese Green Deal stuurt aan op 50% reductie in het gebruik van synthetische gewasbeschermingsmiddelen in 2030. "Sinds introductie van het nieuwe registratiesysteem in de EU zijn we 50 werkzame stoffen kwijtgeraakt", weet Schirring. "De aardappelteelt heeft dat met het verdwijnen van diquat, chloorprofam en mancozeb als geen ander gemerkt. Van de 250 werkzame stoffen die nu in de EU geregistreerd staan zijn er 50 volgens de nieuwe wetgeving registreert. De industrie schat in dat van het restant slechts 50% de eindstreep haalt.
Gea Bakker deelt de zorgen van Schirring rond de Green Deal. "Dat horen we ook van telers. Want, welke eisen worden gesteld voor maatregelen in de tweede pijler en wat voor vergoeding staat daar tegenover. Een bedrag van €120 tot €150 per hectare staat niet in verhouding tot de gevraagde inspanning." Toch ziet zij ook positieve kanten. "De Green Deal zorgt voor een level playing field in de EU, daar zit de winst. De gevolgen voor Nederland kunnen groot zijn, denk bijvoorbeeld aan het verplicht aantal rustgewassen. In extensieve teeltgebieden is dat veel beter te realiseren. Moet de sector voldoen aan deze zgn. groen-blauwe diensten, dan moet daar een eerlijke beloning voor komen. Dit kan alleen wanneer de kosten in de consumentenprijs worden doorberekend. De kostprijs gaat omhoog." Groeien naar een kwart biologisch geteelde producten acht Bakker alleen mogelijk wanneer daar ook voldoende vraag naar is. "Vraag gestuurd produceren is het credo."
Af van kalenderboeren
Voor LTO en BO Akkerbouw bestuurslid en Zeeuwse akkerbouwer Hendrik Jan ten Cate is het lastig dat de nationale en Europese overheid steeds meer op de stoel van de teler gaat zitten. "Er wordt steeds meer kalenderdata gewerkt, dat schort niet met de praktijk. Ieder seizoen is immers anders, we liggen buiten met onze teelten. Dat is een bedreiging. Niet alle bodems zijn gelijk dus 1 aanpak ten aanzien van gewasrotaties werkt niet. We moeten af van vaste data en kijken naar de omstandigheden, bodem en omgeving.
Uitbreiding van het aardappelareaal acht Ten Cate niet mogelijk, niet in ons land. "Er is druk vanuit de natuur, woningbouw en het overheidsbeleid. Denk aan het Zevende Actieprogramma Nitraatrichtlijn met meer rustgewassen en bredere teeltvrije zones. De druk op het areaal neemt toe. Deze regels beïnvloeden ook de aardappelprijs. Er komt een forse kostentoename op ons af. De aardappelprijs moet hierdoor naar een structureel hoger niveau." De aardappelteelt ziet het meest in een stabiele kostprijs dekkende prijs. "Het volledig risico ligt nu bij de teler. Op het vlak van de teelt, prijs en afzet. Een gelijke verdeling van de risico's in de keten is vereist. Dat vraagt om een goede ketensamenwerking, waar we al aan werken. Denk ook aan uitgangsmateriaal. Voor de aardappelteler is het belangrijk om een goede startpositie te hebben. Ook dat kan beter."
Af van prijsvechtersimago
Druk op de teelt matcht niet met de uitbreidingsplannen van de Europese aardappelindustrie. Is het daarom wel verantwoord om deze sector te blijven financieren in hun uitbreidingsplannen? Volgens Bakker is dat afhankelijk van de groeistrategie. "Hoe vult een fabriek zijn sourcing in, gebeurt dat verantwoordelijk. Rabobank ziet de afzet in een straal van 800 kilometer als lokaal. Je hebt dan al veel Europese wereldsteden te pakken. Overzees wordt in de toekomst lastiger. Het imago van prijsvechter is op de lange termijn niet houdbaar, zeker niet als een kapitaalintensief land als Nederland. We moeten de maatschappij uitleggen hoe waardevol de aardappel is. Hoe en waarom teel je. Niet alle landen geven daar waardering voor, lokaal gebeurt dat eerder."
Na 3 droge jaren heeft de aardappelsector dit seizoen met natte omstandigheden gehad. "Iedere teler heeft te maken gehad met phytophthora en de bestrijding daarvan", weet Schirring. "Het is een wake-up call voor de sector. We hebben fors verloren dit jaar. Resistenties zijn doorbroken en groene middelen bleken niet bestand tegen de schimmel. Phytophthora is zeer adaptief en agressief. Voor veel ziektes hebben we een oplossing, maar niet hiervoor. Voor de bestrijding hebben we nu nog relatief veel middelen beschikbaar. Door het wegvallen van mancozeb verandert dat volgend jaar. Dat is een probleem voor resistentiemanagement. Telers gaan overige middelen vaker toepassen en dat is nadelig. We weten dat phytophthora hier snel op reageert."
Beleidsmakers
Volgens Schirring dragen telers een gezamenlijke verantwoordelijkheid om het resterend middelenpakket slim in te zetten. "Er komen wel nieuwe werkzame stoffen, maar wees realistisch. Er vallen nu zoveel stoffen weg dat de sector deze niet aan kan vullen. Het duurt 12 jaar voor we een nieuw middel op de markt hebben. Iedereen wil in 2040 aan de duurzaamheidseisen en reageert hier positief op. Hoe we dat moeten doen weten we niet. Beleidsmakers moeten realiseren dat het veel tijd kost. Het juridisch beleid voor het nieuwe toetsingsbeleid van middelen is zo sterk dat het niet denkbaar is dat beslissingen worden teruggedraaid. Dat moet vanuit de politiek komen, maar vertrouwen heb ik daarin in. We hebben tot op heden geen actie gezien. Beleidsmakers denken niet proactief mee en het lange termijn geheugen is beperkt. Ambities zijn goed, maar ze moeten realistisch zijn."
Om aan de eisen te voldoen zijn bovendien meerdere manieren vereist, zoals nieuwe veredelingstechnieken. Schirring is positief over de mogelijkheden van Crispr-Cas in de EU. "De voordelen zijn evident. We kunnen het ons simpelweg niet veroorloven om ze niet te gebruiken. Buiten de EU is het in de VS en Azië inmiddels aangenomen." Een ander argument is de bodem, waar Bayer ook sterk op inzet. "Die kennis hadden we 50 jaar geleden nog niet. Toen zagen we chemie als de oplossing. Nu weten we beter. Kijk je in het supermarktschap, dan is dat nog steeds gevuld. De consument moet allereerst realiseren dat het geen gemeengoed is dat dit altijd zo is. De teler fungeert nu als buffer voor het welzijn van de maatschappij en problemen worden afgewenteld op de teler. Het vakmanschap van de Nederlandse teler is ongekend en staat wereldwijd hoog aangeschreven. Boeren doen het verduveld goed. Krijgen we de maatschappij verbonden en meedenkend dan ben ik positief over de toekomst."
Dit was het eerste deel in een tweeluik van het Boerenbusiness Aardappeldebat over de toekomst van de aardappelteelt. Klik hier voor het tweede deel van het debat.
Niels van der Boom
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
